Ο χαρακτηρισμός «ψυχοπαθής», είτε χρησιμοποιείται κυριολεκτικά είτε μεταφορικά, δεν είναι ποτέ κολακευτικός. Τα άτομα με ψυχοπαθητικές τάσεις θεωρούνται κατ’ εξοχήν ψυχρά, χειριστικά, ριψοκίνδυνα και αδίστακτα – και όλα αυτά συνήθως σε βάρος των γύρω τους.
Ψυχολόγοι από το Πανεπιστήμιο της Βόννης στη Γερμανία έρχονται όμως να καταρρίψουν αυτό το στερεότυπο, καθώς διαπίστωσαν ότι η ψυχοπάθεια έχει διάφορες εκφάνσεις, ορισμένες από τις οποίες δεν είναι καθόλου αρνητικές.
Μια συγκεκριμένη μορφή ψυχοπάθειας, γράφουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση Personality and Individual Differences, συνδέεται με εξαιρετικά υψηλές επιδόσεις στον επαγγελματικό στίβο χωρίς να συνεπάγεται αρνητικές συνέπειες για τους συναδέλφους ή τον εργοδότη.
Τα άτομα που εκδηλώνουν τα τυπικά γνωρίσματα της ψυχοπάθειας συχνά ανελίσσονται εντυπωσιακά στο επάγγελμά τους, καθώς δεν διστάζουν να πάρουν ρίσκα, διεκδικούν ανελέητα αυτά που θέλουν και ταυτόχρονα έχουν την ικανότητα να γοητεύουν τους πάντες. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η συμπεριφορά τους αποδεικνύεται επιβλαβής για τους υπόλοιπους εργαζόμενους ή την εταιρεία στην οποία ανήκουν. Οι ριψοκίνδυνες αποφάσεις και η καταπάτηση κανόνων ή οδηγιών είναι για παράδειγμα δύο σενάρια που μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα.
Εκτός από αυτή τη «σκοτεινή» πλευρά της ψυχοπάθειας, διαπίστωσαν οι ερευνητές, υπάρχει και μια άλλη, πιο «φωτεινή», που συγκεντρώνει τον δυναμισμό και την αποφασιστικότητα της διαταραχής χωρίς τις αρνητικές εκφάνσεις και επιπτώσεις της.
Οι ερευνητές κατέληξαν στα παραπάνω συμπεράσματα αφού μελέτησαν 161 εργαζόμενους διαφόρων ειδικοτήτων στη Γερμανία, καθώς και συναδέλφους αυτών. Διαπιστώθηκε ότι οι «καλοί» ψυχοπαθείς είναι θαρραλέοι, διαθέτουν αυτοπεποίθηση και ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες και παρουσιάζουν εξαιρετική «αντίσταση» στο στρες χωρίς να βλάπτουν τους γύρω τους.
«Η τοξική μορφή ψυχοπάθειας χαρακτηρίζεται από αντικοινωνικό παρορμητισμό» αναφέρει ο Γκέρχαρντ Μπλικλ, καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Βόννης. Οι τοξικοί ψυχοπαθείς δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους, κάνουν ό,τι θέλουν χωρίς να σκεφτούν τις συνέπειες και ρίχνουν την ευθύνη των πράξεών τους στους άλλους. Από την άλλη, «η καλοήθης μορφή ψυχοπάθειας» προσθέτει η Νόρα Σύττε, η οποία διεξήγαγε τη μελέτη μαζί με τον Μπλικλ, «μπορεί να αποδειχθεί πολύ καλή». Οι ερευνητές ονομάζουν τη «φωτεινή» πλευρά της ψυχοπάθειας «ατρόμητη κυριαρχία» (fearless dominance).
Ένας καίριος παράγοντας που φάνηκε να καθορίζει τον διαχωρισμό «καλής» και «κακής» ψυχοπάθειας ήταν το μορφωτικό επίπεδο. Το ακαδημαϊκό υπόβαθρο, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό εάν ένα άτομο με χαρακτηριστικά ψυχοπάθειας θα εξελιχθεί σε «βάρος» ή σε «ατού» στον επαγγελματικό τομέα.