Δημόσια Υγεία είναι η επιστήμη
και η τέχνη της πρόληψης νόσων, της προαγωγής της υγείας και της επιμήκυνσης
της ζωής, ως συμβολή στη γενικότερη ευημερία των ανθρώπων. Πρόβλημα Δημόσιας
Υγείας είναι δε κάθε τέτοιο, που ο χαρακτήρας και η έκταση απαιτούν οργανωμένη
και συστηματική κοινωνική δράση για την αντιμετώπισή του, από το τοπικό έως και
το υπερεθνικό επίπεδο.
Μελετώντας τις χώρες της Ε.Ε.
βλέπουμε ότι το προσδόκιμο ζωής, όπως και το προσδόκιμο υγιούς ζωής βελτιώνεται
συνεχώς από τη δεκαετία του ´50, με σημαντικές διαφορές όμως ανάμεσα στις
χώρες. Η πρόγνωση είναι ότι η βελτίωση αυτή θα συνεχιστεί, και είναι χρέος των
εθνικών συστημάτων υγείας να εργαστούν γι αυτό όπως και χρέος των υπερεθνικών
συστημάτων να συμβάλουν στη μείωση των διαφορών ανάμεσα στις χώρες.
Ωστόσο υπάρχουν συντελεστές
κινδύνου, που συνδέονται με τον τρόπο ζωής και σχετίζονται με ασθένειες που
απειλούν να ανακόψουν την βελτίωση των μέσων όρων υγείας και σίγουρα βλάπτουν
την υγεία πληθυσμιακών ομάδων και άρα αποτελούν πρόβλημα Δημόσιας Υγείας.
Τέτοιοι συντελεστές είναι η κακή διατροφή και η έλλειψη σωματικής άσκησης. Οι
τραυματισμοί πάσης φύσεως (για λόγους κυκλοφοριακούς, εργασιακούς, αναψυχής,
κλπ.) αποτελούν βασικές αιτίες θανάτου και αναπηρίας.
Η κατάχρηση και η εξάρτηση
από το οινόπνευμα (εκτιμάται ότι πάνω από 55 εκατομμύρια Ευρωπαίοι κάνουν
κατάχρηση αλκοόλης και από αυτούς πάνω από τους μισούς είναι εξαρτημένοι). Το
κάπνισμα επηρεάζει την λειτουργία όλων των οργάνων του ανθρωπίνου σώματος
(περίπου το 1/3 του ενήλικα πληθυσμού στην Ευρώπη καπνίζει). Η χρήση παράνομων
ουσιών (με περίπου δύο εκατομμύρια προβληματικούς χρήστες στην Ευρώπη).
Η
ψυχική υγεία και το στρες (η πιο πρόσφατη ενσωμάτωση στις πολιτικές Δημόσιας
Υγείας με διαχρονική όμως συμμετοχή στην επιβάρυνση ασθενειών). Και τέλος οι
μεταδοτικές ασθένειες που δεν περιορίζονται από σύνορα και στην εποχή της
υψηλής κινητικότητας πληθυσμών εξαπλώνονται τάχιστα (και είναι υπεύθυνες για το
15% περίπου επιβάρυνσης της Δημόσιας Υγείας).
Η κατάχρηση και η εξάρτηση από
νόμιμες και παράνομες ουσίες αφορά εκατομμύρια ανθρώπων στην Ε.Ε, καταλαμβάνει
σχεδόν τον μισό κατάλογο των επικίνδυνων για τη Δημόσια Υγεία συντελεστών, στην
πραγματικότητα διατρέχει ολόκληρο τον κατάλογο.
Διότι η ένταξη στον κόσμο της
κατάχρησης ουσιών και της εξάρτησης, ειδικά από (τις περισσότερες) παράνομες
ουσίες, αλκοόλ και φάρμακα, εκτός από την σταδιακή εγκατάλειψη κάθε φροντίδας
για την προσωπική υγεία (διατροφή, άσκηση, καθημερινή υγιεινή) και την
συνεπαγόμενη επιβάρυνση της, συμβάλλει στην αύξηση των κάθε φύσης τραυματισμών
(τροχαία, κ.ά. ατυχήματα, βία, αυτοκτονίες), συμβάλλει ακόμη στην επιβάρυνση
της ψυχικής υγείας (μέσα από την γνωστή ως συνοσηρότητα αμφίδρομη σχέση
αιτίου-αποτελέσματος της εξάρτησης με το ψυχικό πρόβλημα), συμβάλλει τέλος στην
επιβάρυνση των δεικτών μεταδοτικών νοσημάτων (κυρίως μέσα από επικίνδυνες
πρακτικές στη χρήση ουσιών και το σεξ).
Αναμφίβολα οι εξαρτήσεις, εκτός
από ένα πρόβλημα ατομικής σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής δυσλειτουργίας,
εκτός από μία οικογενειακή τραγωδία, εκτός από ένα κοινωνικό πρόβλημα, είναι κι
ένα πρόβλημα Δημόσιας Υγείας. Είναι διεθνής πια η παραδοχή, ότι οι μελλοντικές
πολιτικές για τα ναρκωτικά θα επηρεάζονται όλο και περισσότερο από τις
αναγκαιότητες της Δημόσιας Υγείας, όπως και από το σεβασμό των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων των χρηστών.
Μία παραδοχή που υιοθετείται, αργά αλλά σταθερά, από
σχεδόν όλους τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με το πρόβλημα (βλ. τον
πρόλογο της Ετήσιας Έκθεσης 2014 της Διεθνούς Επιτροπής για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών
από τον Πρόεδρο της κ. Lochan Naidoo)
και έχει υιοθετηθεί ήδη από διάφορες εθνικές στρατηγικές.
Για να μη συνεχιστεί η συνήθης
εικοσαετής καθυστέρηση αντίδρασης της χώρας μας, μπροστά στις υφιστάμενες και
επερχόμενες προκλήσεις των εξαρτήσεων και της Δημόσιας Υγείας θα πρέπει να
στηριχθούν οι φορείς των αντιναρκωτικών πολιτικών και να διευρυνθούν οι
δράσεις. Κοντά στις σταθερές αξίες της πρόληψης και της θεραπείας, ιδιαίτερα
σημαντική είναι η βαλλόμενη (!) στη χώρα μας μείωση της βλάβης (harm reduction), η οποία με την
ανθρωπιστική και ρεαλιστική προσέγγισή της αποτελεί βασικό πυλώνα τόσο των
αντιναρκωτικών, όσο και των πολιτικών για τη Δημόσια Υγεία.
Κώστας Γαζγαλίδης
νευρολόγος – ψυχίατρος
ygeia360
Σχόλια