Είναι επώδυνες, τρομακτικές και έντονες όμως όχι ανίκητες.
Τα συμπτώματα, τα αίτια και η αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού.
Το στήθος σου πονάει, η καρδιά σου χτυπάει σαν τρελή, ο
λαιμός σου σε πνίγει και δεν μπορείς να ανασάνεις. Θέλεις να ηρεμήσεις, αλλά
δεν μπορείς. Τρέμεις. Η κρίση πανικού σε έχει καταβάλλει για κάποια λεπτά, όμως
σου φαίνονται ώρες.
Και μετά σταματά. Μέχρι την επόμενη φορά.
Από πού πηγάζει αυτός ο εφιάλτης και πώς θα τον
αντιμετωπίσεις; Η Ψυχολόγος Ελπίδα Παναγιωτουνάκου απαντά.
Τι είναι και ποια τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού;
Ο πανικός είναι ουσιαστικά η βίωση υπερβολικού άγχους ή
φόβου. Η κρίση πανικού, λοιπόν, αποτελεί ένα ξαφνικό επεισόδιο έντονου φόβου το
οποίο αναπτύσσεται δίχως εμφανή λόγο και που συνδυάζει μια σειρά από σωματικά
και συναισθηματικά συμπτώματα. Αν και η εκδήλωση της κρίσης πανικού διαφέρει
από άτομο σε άτομο, μερικές από τις πιο συνηθισμένες αλλαγές στην σωματική και
ψυχική κατάσταση του ατόμου είναι οι παρακάτω:
-ταχυπαλμία
-δύσπνοια
-εφίδρωση
-αίσθημα ασφυξίας
-ζαλάδα και τάσεις λιποθυμίας
-πόνος στο στήθος
-κόμπος στο λαιμό και δυσκολία κατάποσης
-ναυτία
-εξάψεις ή ρίγη
-τρέμουλο
-μούδιασμα
-αποπροσανατολισμός
-αίσθημα αποκοπής από την πραγματικότητα
Η κρίση πανικού επέρχεται ξαφνικά, ανεξαρτήτως τόπου και
χρόνου. Μπορεί να συμβεί ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου. Διαρκεί μόλις 5
– 20 λεπτά, αλλά το χρονικό αυτό διάστημα φαντάζει σαν αιώνας, οδηγώντας το
άτομο στην εξάντληση.
Πού οφείλονται οι κρίσεις αυτές;
Η αιτία των κρίσεων πανικού δεν είναι ξεκάθαρη. Ωστόσο,
φαίνεται πως τα άτομα τα οποία πάσχουν από κρίσεις πανικού έχουν βιώσει ή
βιώνουν διάφορα αγχογόνα ερεθίσματα στη ζωή τους, όπως: αρρώστια ή θάνατος
μέλους της οικογένειας, έντονοι καβγάδες ή χωρισμός με τον ερωτικό σύντροφο,
απώλεια εργασίας κλπ. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζουν και γονιδιακοί
παράγοντες. Άτομα απαισιόδοξα και επιρρεπή στα αρνητικά συναισθήματα, παρουσιάζουν
αυξημένο κίνδυνο βίωσης κρίσης πανικού, έστω και μια φορά στη ζωή τους.
Σε ποιους είναι συχνότερες, άνδρες ή γυναίκες;
Περίπου 1-5% του πληθυσμού θα βιώσει σε κάποια στιγμή της
ζωής του κρίση πανικού. Σε γενικές γραμμές, η διαταραχή πανικού είναι πιο συχνή
στις γυναίκες, αν και τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά αυξάνονται συνεχώς και για
τους άντρες.
Επιδεινώνονται με τη χρήση συγκεκριμένων ουσιών;
Φαίνεται πως κάποιες ναρκωτικές ουσίες (π.χ. κοκαϊνη) και
φάρμακα (π.χ. υπνωτικά χάπια), καθώς και η χρήση αμφεταμινών πυροδοτούν ή
επιδεινώνουν τις κρίσεις πανικού.
Υπάρχουν παθήσεις οι οποίες προκαλούν κρίσεις πανικού;
Συχνά οι κρίσεις πανικού συνυπάρχουν με την κατάθλιψη και
την αγοραφοβία, δίχως να είναι πάντα ευδιάκριτο ποια διαταραχή εμφανίστηκε
πρώτη. Επίσης, μετά τη βίωση μιας σοβαρής ασθένειας (π.χ. έμφραγμα) το άτομο
είναι πιθανό να εκδηλώσει στο επόμενο διάστημα κρίσεις πανικού.
Τι μπορώ να κάνω για να τις αντιμετωπίσω μόνος μου;
1. Μετακινήσου σε ένα ασφαλές μέρος. Σε περίπτωση που είσαι
στον δρόμο ή στην εργασία σου, επέλεξε ένα άνετο και ασφαλές μέρος προκειμένου
να καθίσεις και ρίξε λίγο δροσερό νερό στο πρόσωπό σου
2. Βελτίωσε τον ρυθμό της αναπνοής σου. Εξασκήσου στη
διαφραγματική αναπνοή η οποία μπορεί να εφαρμοστεί γρήγορα και άμεσα. Κάθισε
αναπαυτικά σε μια καρέκλα έτσι ώστε η πλάτη σου να βρίσκεται σε ορθή γωνία και
τα πόδια σου να ακουμπούν στο πάτωμα. Πάρε μια βαθιά εισπνοή από τη μύτη
μετρώντας μέχρι το 4 και στη συνέχεια βγάλε όλο τον αέρα εκπνέοντας από το
στόμα, μετρώντας και πάλι αργά μέχρι το 4. Συνέχισε για τουλάχιστον 10 λεπτά,
δύο φορές την ημέρα (πρωί - βράδυ)
3. Δοκίμασε την "τεχνική της χαρτοσακούλας". Σε
περίπτωση που η παραπάνω άσκηση σε δυσκολεύει, δοκίμασε να επιβραδύνεις τον
ρυθμό της αναπνοής σου με τη βοήθεια μιας χαρτοσακούλας. Κάλυψε το στόμα και τη
μύτη σου με μια μικρή, χάρτινη σακούλα και άρχισε να εισπνέεις και να εκπνέεις
μέσα σε αυτή
4. Δοκίμασε την "απόσπαση προσοχής". Όταν νιώσεις
ότι το άγχος σε κατακλύζει, στρέψε την προσοχή σου σε ένα ουδέτερο γεγονός. Όσο
περισσότερο εστιάζεις την προσοχή σου σε άλλες δραστηριότητες (π.χ. συζήτηση με
έναν φίλο), τόσο θα μειώνεται η δυσφορία που νιώθεις στο σώμα σου λόγω άγχους,
καθώς ουσιαστικά αγνοείς τις αρνητικές σκέψεις που σε αγχώνουν
5. Φέρε στο μυαλό σου μια χαλαρωτική εικόνα. Δημιούργησε
νοερά ένα μέρος όπου θα νιώθεις ασφάλεια, ηρεμία και χαλάρωση. Άδειασε το μυαλό
σου από κάθε είδους σκέψη και άσε όλες τις αισθήσεις σου να ζωντανέψουν μέσω
της φαντασίας σου
6. Ανασυγκρότησε τις σκέψεις σου. Κατά τη διάρκεια της
κρίσης πανικού το πιθανότερο είναι να σκέφτεσαι είτε ότι πεθαίνεις, είτε ότι
τρελαίνεσαι. Εξέτασε όλα τα στοιχεία, σε όσο μπορείς πιο ρεαλιστική βάση, και
συνειδητοποίησε πως ο κίνδυνος από τον οποίο νομίζεις ότι απειλείσαι δεν είναι
υπαρκτός
Τα άτομα που κατακλύζονται από καταστροφολογικές σκέψεις,
παρερμηνεύουν αρνητικά τα σωματικά συμπτώματα που μπορεί να εκδηλώνουν. Η ταχυπαλμία,
παραδείγματος χάριν, μπορεί να θεωρηθεί σύμπτωμα καρδιακής προσβολής. Η ζαλάδα
ή ο στιγμιαίος αποπροσανατολισμός, από την άλλη πλευρά, είναι πιθανόν να
παρερμηνευτούν ως ένδειξη τρέλας και ανικανότητας ελέγχου του μυαλού. Το άτομο,
κυριεύεται από τον φόβο του θανάτου ή από άγχος μην τυχόν και ρεζιλευτεί στους
γύρω του. Έτσι, από τη στιγμή που κάποιος θα βιώσει έστω και μία κρίση πανικού
στη ζωή του, ανησυχεί διαρκώς πως ανά πάσα στιγμή μπορεί να του συμβεί κάτι
αντίστοιχο.
Πώς προσεγγίζονται από τον θεράποντα ιατρό και πώς
αντιμετωπίζονται;
Οι κρίσεις πανικού σπάνια περνούν από μόνες τους. Η
αντιμετώπισή τους μπορεί να επιτευχθεί είτε ψυχοθεραπευτικά, είτε φαρμακευτικά.
Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία φαίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της
αγχώδους διαταραχής. Μέσω της γνωσιακής αναδόμησης εντοπίζονται οι αρνητικές
σκέψεις οι οποίες προκαλούν τον μεγαλύτερο φόβο ή άγχος και ύστερα ο πάσχων
μαθαίνει πώς να τις αντικαταστήσει με άλλες, πιο ρεαλιστικές. Παραδείγματος
χάριν:
Σκέψη: "Έχω ταχυπαλμία. Παθαίνω καρδιακή
προσβολή".
Ρεαλιστική Σκέψη: "Το ότι έχω ταχυπαλμία δεν σημαίνει
πως θα πάθω καρδιακή προσβολή. Οι χτύποι της καρδιάς μου αυξάνουν και σε άλλες
περιπτώσεις, όπως στο γυμναστήριο, αλλά αυτό δε σημαίνει πως θα πεθάνω. Ξέρω
ότι η ταχυπαλμία αποτελεί χαρακτηριστικό σύμπτωμα άγχους".
Επίσης, μέσω της ψυχοθεραπείας επιτυγχάνεται η μείωση του
άγχους και του φόβου, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η εμπιστοσύνη του ατόμου στις
δυνάμεις του σχετικά με την αντιμετώπιση της επικείμενης απειλής.
Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να ακολουθηθεί σε περίπτωση που
εκδηλώνονται έντονες και συχνές κρίσεις πανικού, όπου το άγχος είναι σε τόσο
υψηλά επίπεδα ώστε το άτομο να μην μπορεί να το αντιμετωπίσει τη δεδομένη
στιγμή κατευθείαν με ψυχολογικές τεχνικές. Ο Ψυχίατρος μπορεί να σε κατευθύνει
κατάλληλα χορηγώντας σου είτε αγχολυτικά είτε κάποιο από τα νεότερης γενιάς
αντικαταθλιπτικά, τα οποία βοηθούν στην αντιμετώπιση των διαταραχών που
σχετίζονται με το άγχος.
Ωστόσο, φαίνεται ότι η αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού με
ψυχοθεραπευτικές μεθόδους (και ειδικά μέσω της γνωσιακής ψυχοθεραπείας) οδηγεί
σε πιο μόνιμα αποτελέσματα, συγκριτικά με τις φαρμακευτικές παρεμβάσεις.
Νικόλας Γεωργιακώδης
Σχόλια