Οι περισσότεροι από εμάς νιώσαμε κάποτε σαν να έχουμε
πεταλούδες στο στομάχι ή εκείνο το βασανιστικό συναίσθημα που μας γυρίζει τα
σωθικά, ενώ στην αγγλική γλώσσα η λέξη “gut” ( έντερο/γαστρεντερικό σύστημα)
πολλές φορές σημαίνει ένστικτο ή διαίσθηση ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο
χρησιμοποιείται.
Είναι λοιπόν σαφές το πόσο συμβολικά συνδεδεμένο είναι το
πεπτικό μας σύστημα με τα συναισθήματά μας. Πλέον, διαθέτουμε απτές αποδείξεις
που επιβεβαιώνουν αυτές τις μεταφορικές εκφράσεις.
Όλοι διαθέτουμε μικροβίωμα και είναι μοναδικό όπως και οι
νευρικές οδοί μας
Έρευνες έχουν δείξει ότι στην πραγματικότητα το σώμα μας
αποτελείται από περισσότερα βακτήρια παρά κύτταρα. Είμαστε περισσότερο βακτήρια
παρά άνθρωποι! Στο σύνολό τους, αυτά τα τρισεκατομμύρια βακτηρίων ονομάζονται
μικροβίωμα. Τα περισσότερα από αυτά τα κατοικούν στο γαστρεντερικό σύστημα και
ονομάζονται μικροχλωρίδα του εντέρου ενώ έχουν πολλαπλό ρόλο στη γενική υγεία
μας.
Το έντερο δεν θεωρείται πλέον ως ένα όργανο που έχει
αποκλειστικό σκοπό τη διαδικασία της πέψης, αλλά βασικός παράγοντας για τη
ρύθμιση της εμφάνισης φλεγμονών καθώς και του ανοσοποιητικού συστήματος.
Τα βακτήρια που περιέχει ένα υγιές πεπτικό σύστημα είναι
διαφόρων ειδών για κάθε άνθρωπο και σε αυτή την ποικιλία οφείλεται η καλή
κατάσταση της υγείας. Η μη φυσιολογική κατάσταση του μικροβιώματος ονομάζεται
δυσβίωση και συμβάλει στην εμφάνιση ασθενειών. Υπό αυτό το πρίσμα, το
μικροβίωμα έχει γίνει το επίκεντρο της προσοχής πολλών ερευνών ως ένας
καινούριος τρόπος κατανόησης των αυτοάνοσων νοσημάτων, των γαστρεντερικών,
ακόμα και των εγκεφαλικών διαταραχών.
Τα οφέλη ενός υγιούς πεπτικού συστήματος εντοπίζονται πιο
αποτελεσματικά στα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Έρευνες έδειξαν ότι το έμβρυο είναι
τόσο ευαίσθητο στις αλλαγές της κατάστασης του μικροβιώματος της μητέρας, ώστε
είναι πιθανό να αλλάξει ακόμα και ο τρόπος που αναπτύσσεται ο εγκέφαλός του. Αν
ένα μωρό γεννηθεί με καισαρική τομή, δεν έχει την ευκαιρία κατάποσης των
βακτηρίων της μητέρας κατά την έξοδο από τον κόλπο. Μελέτες έδειξαν ότι όσα
παιδιά γεννήθηκαν με καισαρική τομή πρέπει να επανακτήσουν την ίδια ποικιλία
μικροβιώματος με εκείνα που έχουν γεννηθεί με φυσιολογικό τοκετό. Καθ’ όλη τη
διάρκεια της ζωής μας, το μικροβίωμα εξακολουθεί να είναι ευάλωτο και καθώς
είμαστε εκτεθειμένοι στο άγχος, τις τοξίνες, τα χημικά, ορισμένα είδη διατροφής
ή ακόμη και στην άσκηση, παρουσιάζει διακυμάνσεις προς το καλύτερο ή προς το
χειρότερο.
Το έντερο είναι ο δεύτερος εγκέφαλός μας
Η εντερική μικροχλωρίδα διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη σωματική
και ψυχική υγεία μας μέσω του δικού της νευρωνικού δικτύου: το εντερικό νευρικό
σύστημα (ΕΝΣ) είναι ένα σύνθετο σύστημα με περίπου 100 εκατομμύρια νεύρα στην
εσωτερική επένδυση του εντέρου.
Το ΕΝΣ μερικές φορές ονομάζεται και «δεύτερος εγκέφαλος» και
στην πραγματικότητα δημιουργείται από τους ίδιους ιστούς με το κεντρικό νευρικό
μας σύστημα (ΚΝΣ) κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης. Γι’ αυτόν τον λόγο,
έχει πολλές δομικές και χημικές ομοιότητες με τον εγκέφαλο.
Το ΕΝΣ μας δεν αναπτύσσει λογική σκέψη ούτε είναι σε θέση να
παίρνει αποφάσεις όπως συμβαίνει με τη φαιά ουσία στον εγκέφαλό μας. Ωστόσο,
μέσω μιας θαυματουργής αρμονίας ορμονών, νευροδιαβιβαστών και ηλεκτρικών
ερεθισμάτων μέσω νευρικών οδών, οι δύο «εγκέφαλοι» επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτές
οι οδοί περιλαμβάνουν επίσης οδούς του ενδοκρινικού, του ανοσοποιητικού και του
νευρικού συστήματος.
Σε αυτό το σημείο, παρ’ όλο που οι έρευνες είναι ατελείς και
πολύπλοκες, είναι σαφές ότι ο εγκέφαλος και το έντερο είναι τόσο στενά
συνδεδεμένα ώστε μερικές φορές φαίνεται σαν να πρόκειται για ένα ενιαίο
σύστημα.
Τα συναισθήματά μας παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση
γαστρεντερικών διαταραχών
Δεδομένης της στενής αλληλεπίδρασης του εντέρου και του
εγκεφάλου, είναι σαφές ότι οι συναισθηματικοί και ψυχολογικοί παράγοντες
πυροδοτούν συμπτώματα στο έντερο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που το
έντερο δεν λειτουργεί σωστά χωρίς προφανή φυσική αιτία.
Οι λειτουργικές γαστρεντερικές διαταραχές (ΛΓΔ)
περιλαμβάνουν πάνω από 20 χρόνιες και δύσκολα θεραπεύσιμες παθήσεις του
γαστρεντερικού σωλήνα και αποτελούν μεγάλο μέρος των προβλημάτων που
παρατηρήθηκαν στη Γαστρεντερολογία.
Ενώ οι ΛΓΔ κάποτε θεωρούνταν εν μέρει «ότι υπήρχαν μόνο στη
φαντασία του ασθενή», σύμφωνα με μια ακριβέστερη αντίληψη αυτών των
προβλημάτων, οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν τη φυσιολογία του εντέρου
και προκαλούν τα συμπτώματα. Με άλλα λόγια, οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν
κυριολεκτικά να επηρεάσουν το σώμα, όπως για παράδειγμα την κίνηση και τις
συστολές του γαστρεντερικού σωλήνα προκαλώντας φλεγμονή, πόνο και άλλα
συμπτώματα.
Η ψυχική υγεία επηρεάζει την κατάσταση του εντέρου
Σύμφωνα με αυτή την καινούρια θεωρία, είναι αδύνατον να
θεραπευτούν οι ΛΓΔ χωρίς να ληφθεί υπόψη ο ρόλος του στρες και των
συναισθημάτων. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που δοκίμασαν
ψυχοθεραπευτικές μεθόδους παρουσίασαν σημαντικότερη βελτίωση των συμπτωμάτων
τους σε σύγκριση με τους ασθενείς που ακολούθησαν κάποια συμβατική ιατρική
θεραπεία.
Προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε μια καινούρια πιλοτική
μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Benson-Henry για την Ιατρική
Νου/Σώματος στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης καθώς και από το Ιατρικό
Κέντρο Beth Israel Deaconess που συνεργάζονται με το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ,
στην οποία διαπιστώθηκε ότι ο διαλογισμός έχει σημαντικά αποτελέσματα στα άτομα
με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και φλεγμονώδη νόσο του εντέρου. Σαράντα οκτώ
ασθενείς που έπασχαν είτε από τη μία είτε από την άλλη ασθένεια έκαναν
συνεδρίες διάρκειας 9 εβδομάδων που περιλάμβαναν διαλογισμό και παρουσίασαν
μειωμένο πόνο, βελτίωση των συμπτωμάτων, μείωση του στρες και αλλαγή στη
γονιδιακή έκφραση που συμβάλλει στην εμφάνιση φλεγμονής.
Η κακή υγεία του εντέρου μπορεί να οδηγήσει σε νευρολογικές
και νευροψυχιατρικές διαταραχές
Αντιστρόφως, η κακή υγεία του εντέρου σχετίζεται με
νευρολογικές και νευροψυχιατρικές διαταραχές. Τα προβλήματα στο έντερο
συνδέονται με τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τις διαταραχές αυτιστικού φάσματος και
τη νόσο του Πάρκινσον. Αυτό ενδεχομένως σχετίζεται με προ-φλεγμονώδεις
καταστάσεις που προκαλούνται από τη δυσβίωση – μικροβιακή ανισορροπία στο εσωτερικό
του σώματος. Επίσης, υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στις αλλαγές στην κατάσταση του
εντέρου λόγω ηλικίας και της νόσου του Αλτσχάιμερ.
Επιπλέον, υπάρχουν έρευνες που θεωρούν την κατάθλιψη ως μια
φλεγμονώδη διαταραχή που προκαλείται από την κακή υγεία του εντέρου. Πληθώρα
μελετών που έχουν γίνει σε ζώα έδειξαν ότι η αλλαγή της μικροχλωρίδας του
εντέρου με κάποιο τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που σχετίζονται με
το άγχος και την κατάθλιψη (Maes, Kubera, Leunis, Berk, J. Affective Disorders,
2012 και Berk, Williams, Jacka, BMC Med, 2013).
Η υγεία του εγκεφάλου μας εξαρτάται από τις επιλογές που
κάνουμε στη ζωή μας και που επηρεάζουν την υγεία του εντέρου. Σε αυτές
περιλαμβάνεται κυρίως η διατροφή (δηλαδή μείωση της υπερβολικής ζάχαρης και των
επεξεργασμένων υδατανθράκων) και η κατανάλωση πρεβιοτικών και προβιοτικών.
Η σύνδεση εγκεφάλου-εντέρου επηρεάζει τη θεραπεία
Βρισκόμαστε πλέον αντιμέτωποι με τη δυνατότητα ταυτόχρονης
πρόληψης και θεραπείας των νευρολογικών / νευροψυχιατρικών διαταραχών μέσω της
καλής υγείας του εντέρου. Από την άλλη πλευρά, η μείωση του στρες και άλλες
μέθοδοι ψυχοθεραπείας βοηθούν στην πρόληψη και τη θεραπεία των γαστρεντερικών
διαταραχών. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει σε μείωση της
νοσηρότητας, ανεπάρκεια και χρόνια εξάρτηση από τα συστήματα υγειονομικής
περίθαλψης.
Το πιο σημαντικό πράγμα όσον αφορά τη σύνδεση ανάμεσα στο
πεπτικό σύστημα και τον εγκέφαλο είναι να κατανοήσουμε ότι πολλές από τις
καθημερινές επιλογές μας παίζουν ρόλο στη γενική μας κατάσταση. Αυτή η ολιστική
προσέγγιση της υγείας και της ευεξίας αποδεικνύει συνεχώς τη σπουδαιότητά της
όσον αφορά τη μακροζωία, την ευεξία και την ποιότητα ζωής μας: η σωματική και
η ψυχική μας υγεία είναι αλληλένδετες.
Συγγραφέας: Jennifer Wolkin, κλινική ψυχολόγος και
νευροψυχολόγος, συγγραφέας,ομιλήτρια και καθηγήτρια.
Πηγή: mindful.org
Σχόλια