Το σώμα δουλεύει σκληρά για να μπορέσει να απελευθερώσει τα «καύσιμα» από τις τροφές και να τα μετατρέψει σε ενέργεια. Η διαδικασία παραγωγής ενέργειας από τα συστατικά των τροφών ονομάζεται μεταβολισμός και αποτελείται από χιλιάδες χημικά μονοπάτια. Ο μεταβολισμός είναι μία ασταμάτητη διεργασία απαραίτητη για να συντηρηθεί το ανθρώπινο σώμα στη ζωή και να επιτελέσει από τις πιο απλές, μέχρι τις πλέον πολύπλοκες λειτουργίες του.
Γιατί μερικοί άνθρωποι έχουν πιο «γρήγορο» μεταβολισμό;
Σίγουρα θα έχει περάσει από το μυαλό σας η σκέψη πως υπάρχουν άνθρωποι που παχαίνουν πιο εύκολα, ή πιο δύσκολα, τρώγοντας ακριβώς τις ίδιες ποσότητες φαγητού. Αυτό οφείλεται στην ενέργεια, η απλά στις θερμίδες, που καίει ο μεταβολισμός τους προσπαθώντας να καλύψει τις ανάγκες του. Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι απαιτήσεις που καλύπτουν τα ενεργειακά μονοπάτια χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις βασικές και τις προαιρετικές.
Στις βασικές ενεργειακές ανάγκες συγκαταλέγονται όλες εκείνες που κρατούν το σώμα στη ζωή, όπως είναι η αναπνοή, η κυκλοφορία του αίματος και η ανάπλαση των κυττάρων. Η ενέργεια που χρειάζεται για την κάλυψη των θεμελιωδών αυτών αναγκών ονομάζεται Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός και επηρεάζεται από:
Την ηλικία: Με την πάροδο των ετών ο μεταβολισμός μειώνεται καθώς η σύσταση του σώματος αλλάζει και η ικανότητα των κυττάρων να αναγεννώνται περιορίζεται.
Τη σωματική διάπλαση: Τα κύτταρα των μυών καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια από τα λιποκύτταρα. Συνεπώς άτομα με μεγαλύτερο ποσοστό μυϊκού ιστού «καίνε» περισσότερη ενέργεια σε σχέση με εκείνα που εμφανίζουν υψηλά ποσοστά σωματικού λίπους.
Το φύλο: Οι άνδρες είναι περισσότερο «μυώδεις» από τις γυναίκες γι αυτό και χρειάζονται περισσότερη ενέργεια.
Τα γονίδια: Φυσικά, τα γονίδια που έχει κανείς κληρονομήσει καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό το πόσο αποτελεσματικά θα αξιοποιεί τα συστατικά της τροφής.
Στις προαιρετικές ενεργειακές ανάγκες θα μπορούσε κανείς να κατατάξει πρώτον την ενέργεια που χρειάζεται το σώμα για να επεξεργαστεί το φαγητό (θερμογέννεση), και δεύτερον την ενέργεια για την κάλυψη των απαιτήσεων της φυσικής δραστηριότητας. Σε κάθε περίπτωση όμως ο Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός αξιοποιεί το 70% της συνολικής ενέργειας που χρειάζεται καθημερινά το ανθρώπινο σώμα. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες καθορίζουν την αποτελεσματικότητα αξιοποίησης των θερμίδων του φαγητού, ή πιο απλά πόσες θα χρησιμοποιηθούν από το μεταβολισμό και πόσες θα αποθηκευθούν με τη μορφή επιπλέον κιλών.
Φταίει ο «τεμπέλης» μεταβολισμός όταν κάποιος δεν χάνει βάρος;
Το σωματικό βάρος καθορίζεται από 2 παράγοντες. Την ενέργεια που λαμβάνει κανείς από τις τροφές και την ενέργεια που «καίει». Η σχέση αυτή ονομάζεται «ισοζύγιο ενέργειας». Μπορεί πράγματι ο μεταβολισμός να επηρεάζει το δεύτερο σκέλος του ισοζυγίου ενέργειας, σε καμία όμως περίπτωση δεν καθορίζει την ποσότητα τροφής που καταναλώνετε! Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί πως άτομα με επιπλέον κιλά καίνε περισσότερες θερμίδες μέσα στην ημέρα σε σχέση με άτομα χαμηλότερου βάρους, για τον απλούστατο λόγο πως έχουν μεγαλύτερο «όγκο» να συντηρήσουν. Έτσι την επόμενη φορά που θα κατηγορήσετε τον «αργό» μεταβολισμό σας γιατί δεν χάνετε βάρος, αναλογιστείτε μήπως η παγίδα κρύβεται στον τρόπο ζωής!
Τρεις μύθοι για το μεταβολισμό
Το πράσινο τσάι, οι κόκκινες πιπεριές και η αλόη ενισχύουν το μεταβολισμό: Παρότι υπάρχουν τροφές που φαίνεται πως βοηθούν το σώμα να κάψει περισσότερες θερμίδες, η διαφορά δεν είναι παρά ελάχιστη. Τόση που δεν προκαλεί ουσιαστική διαφοροποίηση στο βάρος!
Το βραδινό γεύμα επιβραδύνει το μεταβολισμό: Σημασία δεν έχει η ώρα του γεύματος, αλλά η ποσότητα και η ποιότητα αυτού. Τα βραδινά γεύματα τείνουν να είναι πλούσια σε θερμίδες και φτωχά σε θρεπτικά συστατικά.
Μετά τα 30 ο μεταβολισμός «κοιμάται»: Όπως ήδη αναφέρθηκε με την πάροδο των ετών πράγματι ο μεταβολισμός επιβραδύνεται. Υπάρχουν όμως τρόποι να το κρατάμε πάντα σε εγρήγορση, με τη φυσική δραστηριότητα να είναι ο πλέον αποτελεσματικός.
Αντί λοιπόν να ψάχνεται εύκολους και «μαγικούς» τρόπους για να χάσετε βάρος, βρείτε τον δρόμο προς την ισορροπημένη διατροφή και την ήπια φυσική δραστηριότητα και κάντε το μεταβολισμό «φίλο» αντί «εχθρό» σας!
http://www.docmed.gr/metavolismos-giati-ine-tempelis-ke-pos-tha-ton-xipnisete/
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN, Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Σχόλια