Ο καρκίνος αποτελεί μια μορφή
πολέμου που διαδραματίζεται στο πεδίο του ανθρώπινου σώματος, με αντιπάλους το
καρκινικό κύτταρο και το αμυντικό σύστημα. Η στρατηγική της άμυνας του
οργανισμού διαθέτει πολλά εναλλακτικά σενάρια, καθένα των οποίων αφορά σε
διαφορετική τακτική και ελιγμούς του εχθρού.
Η παθολογική ανατομική, ιατρική
επιστήμη που ασχολείται με το μικρόκοσμο των κυττάρων και των ιστών του
ανθρώπου , μέσα από τη μεγεθυμένη στο μικροσκόπιο εικόνα τους , παρακολουθεί
και καταγράφει από χρόνια τους καρκίνους. Έχει αποσαφηνίσει σε μεγάλο βαθμό τον
τρόπο ανάπτυξης, οργάνωσης αλλά και επέκτασης της νόσου, καθορίζοντας
ταυτόχρονα με τη βοήθεια ειδικών τεχνικών όπως η ανοσοϊστοχημεία, τα κριτήρια
που ταυτοποιούν καθένα των υποτύπων του καρκίνου αλλά και καθορίζουν την εστία
αφετηρίας τους [πρωτοπαθή εστία].
Η μελέτη των χαρακτηριστικών του
καρκινικού ιστού συνέβαλε στην αναγνώριση μετρήσιμων παραμέτρων, των
βιοδεικτών, που καθορίζουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ή την παρουσία της νόσου και
που προκαθορίζουν την επιθετική συμπεριφορά ενός όγκου. Οι συγκεκριμένοι
προγνωστικοί δείκτες , μπορεί να σχετίζονται με τον ίδιο τον πάσχοντα και το
γενετικό του υλικό ή και με τον ίδιο τον όγκο, το ρυθμό ανάπτυξής του και την
ικανότητά του για μεταστατική επέκταση. Έτσι για παράδειγμα, το πάχος του
μελανώματος, ο βαθμός πολλαπλασιασμού του και η παρουσία ή απουσία πληγής στην
επιφάνειά του, αναγνωρίσθηκαν ως παράμετροι που καθορίζουν το μέλλον του
μελανοπαθούς.
Μετά τη καταγραφή των
χαρακτηριστικών του αντιπάλου, κατέστη προφανής η ανάγκη καθορισμού βιοδεικτών
που εκπροσωπούν την ευαισθησία ή την αντοχή του όγκου σε φάρμακα [προβλεπτικοί
βιοδείκτες] και που θα επιτρέψουν την αύξηση της επιβίωσης ή και την πλήρη ίαση
του πάσχοντος με την εφαρμογή σωστότερων θεραπευτικών πρωτοκόλλων εξατομικευμένων
κατά ασθενή και κατά στάδιο νόσου του [εντοπισμένης ή εκτεταμένης με
απομακρυσμένες μεταστάσεις].
Η κατά βάθος μελέτη του γενετικού
υλικού του καρκινικού κυττάρου κατέδειξε διαφοροποιήσεις του από το αρχικό
κύτταρο που το δημιούργησε. Οι συγκεκριμένες μεταβολές, καλούμενες μεταλλάξεις,
είναι χαρακτηριστικές και διαφορετικές για τα κύτταρα διαφόρων υποτύπων
καρκίνων, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία φαρμάκων-πυραύλων, απόλυτα
εξειδικευμένων στην αναγνώριση των κυττάρων συγκεκριμένου καρκίνου και
προγραμματισμένων για την καταστροφή τους με απόλυτη ακρίβεια, ανεξάρτητα της
θέσης τους στο ανθρώπινο σώμα [στοχευμένη θεραπεία].
Επιπρόσθετα, μετά την καταγραφή
στο μικροσκόπιο των αλληλοεπιδράσεων του καρκινικού κυττάρου με το
μικροπεριβάλλον του και το αμυντικό σύστημα, κατανοήθηκαν οι μηχανισμοί
διαφυγής του καρκίνου από την επιτήρηση της άμυνας. Έτσι, αναπτύχθηκε η
ανοσο-ογκολογία, νέος κλάδος της ογκολογίας που στοχεύει στην ανάπτυξη
θεραπευτικών εφαρμογών που βελτιώνουν εκ των έσω την αποτελεσματικότητα της
ανοσιακής απάντησης στον καρκίνο.
Ακολούθησε, η αναγνώριση των
μηχανισμών και των διαφόρων κατηγοριών κυττάρων άμυνας του οργανισμού κατά
εξειδίκευσή τους και αναπτύχθηκε η φαρμακογενωμική, επιστήμη που συνέβαλε στην
προαγωγή αποτελεσματικότερων θεραπειών με συνδυασμό στοχευμένης θεραπείας με
περισσότερα του ενός φάρμακα ή και με ανοσοθεραπευτικά πρωτόκολλα.
Στο μεταξύ, η χορήγηση
διαμεσολαβητών άμυνας [ιντερφερόνη] και η ενίσχυση των αμυντικών
Τ-λεμφοκυττάρων στα σημεία ελέγχου [checkpoints] της άμυνας με φάρμακα-
αναστολείς των CTLA-4, PD-L1 ή ΡD-1, έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη θεραπειών που
υπόσχονται παρατεταμένη αναστολή της εξέλιξης του καρκίνου ή και πλήρη ίαση.
Κωνσταντίνα Φραγκιά-Τσίβου, MD, Ph.D, Παθολογοανατόμος
iatrikesexelixeis
Σχόλια