To botox στη θεραπεία της ημικρανίας

Ο Dr. Μιχαήλ Βικελής MD, MSc, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, επιστημονικός συνεργάτης Ειδικών Ιατρείων Κεφαλαλγίας και Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας, εξηγεί στο Υγείαonline.gr , όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την θεραπεία της ημικρανίας με τη χρήση του Botox.

Εγκρίθηκε από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων το σκεύασμα Botox για χρήση προληπτική θεραπεία της χρόνιας ημικρανίας.

Σημαντικό είναι ότι σύμφωνα με τις Ελληνικές και Ευρωπαϊκές Αρχές και την εγκεκριμένη ένδειξη, "η διάγνωση της χρόνιας ημικρανίας και η χορήγηση του BOTOX πρέπει να γίνεται αποκλειστικά υπό την επίβλεψη νευρολόγων ειδικών στην αντιμετώπιση της χρόνιας ημικρανίας".

Μάλιστα, η χορήγηση του Botox στην περίπτωση αυτή μπορεί να καλυφθεί από τα ασφαλιστικά ταμεία, εφόσον ο ειδικός νευρολόγος παρέχει γνωμάτευση και η χορήγηση εγκριθεί από την αρμόδια επιτροπή του ΕΟΠΥΥ, στοιχείο σημαντικό καθώς για τη χορήγηση της σωστής θεραπείας των ασθενών με χρόνια ημικρανία απαιτούνται 2 συσκευασίες των 100 μονάδων η κάθε μια με σημαντικό κόστος (Αύγουστος 2014: Περίπου 420 ευρώ), το οποίο έτσι μπορεί να αποφύγει ο ασθενής.

Σκόπιμο είναι να διευκρινιστεί πως οι ενέσεις του Botox σε ασθενείς με χρόνια ημικρανία γίνονται σε πολύ περισσότερα (και διαφορετικά) σημεία από ότι σε ασθενείς που κάνουν θεραπεία για λόγους εμφάνισης (εξάλειψη ρυτίδων) σε δερματολόγους ή πλαστικούς χειρουργούς.

Καθώς τελευταία ακούγονται και γράφονται πολλά για τη χρήση του Botox στις κεφαλαλγίες, και μάλιστα συχνά μη ειδικούς στο θέμα, το άρθρο αυτό αποσκοπεί στην αναλυτική ενημέρωση του κοινού για το τι επιστημονικά ισχύει για τη χρήση του Botox στην ημικρανία και στην κεφαλαλγία τάσεως.

Τι είναι το Botox;

Το Botox είναι μία ουσία (πρωτεΐνη) που είναι παράγωγο μίας από τις τοξίνες ενός μικροβίου που ονομάζεται κλωστηρίδιο της αλλαντίασης, οι οποίες τοξίνες αλλιώς ονομάζονται και αλλαντοτοξίνες. Οι αλλαντοτοξίνες βρίσκονται στη φύση και δηλητηρίαση από αυτές μπορεί να έχει πολύ σοβαρά ή και θανάσιμα αποτελέσματα. Το Botox παράγεται στο εργαστήριο και μιμείται τη δράση των αλλαντοτοξινών, προκαλώντας αδυναμία ή και παράλυση στους μυς με τους οποίους έρχεται σε επαφή. Χρησιμοποιείται στη νευρολογία εδώ και αρκετές δεκαετίες για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων στις οποίες χρειάζεται κάποιοι μυς να χαλαρώσουν (π.χ. στο ραιβόκρανο, στο βλεφαρόσπασμο, στον αυξημένο μυϊκό τόνο μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο), ενώ αρκετά πιο πρόσφατα χρησιμοποιείται και από πλαστικούς χειρουργούς/ δερματολόγους, καθώς μπορεί να χαλαρώνει και τους μυς του προσώπου (και έτσι να μειώνει τις ρυτίδες, που οφείλονται εν μέρει στη σύσπαση των μυών του προσώπου). Ανάλογα με την πάθηση επιλέγεται η δόση και τα σημεία χορήγησης (ένεσης) που φυσικά είναι εντελώς διαφορετικά από τη μία πάθηση στην άλλη. Η δράση του Botox δεν είναι μόνιμη: Μετά λίγους μήνες, οι μυς που έγιναν αδύναμοι/χαλαροί μετά τη χρήση του Botox αποκτούν και πάλι την αρχική τους δύναμη.

Πως ξεκίνησε η χρήση του Botox στις ημικρανίες/κεφαλαλγίες;

Η αρχή της ιστορίας ξεκινά προ 10-15 ετών, όταν υπήρξαν οι πρώτες αναφορές ατόμων που υπέφεραν από ημικρανίες και διαπίστωσαν ότι μετά από θεραπεία με Botox οι ημικρανίες τους παρουσίασαν μία σχετική ύφεση. Έτσι, η φαρμακευτική εταιρεία που παράγει το Botox διείδε την εμπορική ευκαιρία, καθώς αν αυτό το θετικό αποτέλεσμα υπήρχε και μπορούσε να αποδειχθεί, μία τεράστια παγκόσμια αγορά θα άνοιγε για το φάρμακό της, και ξεκίνησε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα κλινικών δοκιμών, για να εξακριβωθεί αν όντως το Botox μπορεί να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στη θεραπεία της ημικρανίας και της κεφαλαλγίας τάσεως. Δυστυχώς, οι πρώτες μελέτες που έγιναν σε ασθενείς με ημικρανία και σε ασθενείς με κεφαλαλγία τάσεως ήταν αρνητικές. Σύμφωνα με τα επίσημα επιστημονικά αποτελέσματά τους, το Botox δεν προσφέρει μεγάλη βοήθεια σε ασθενείς με επεισοδιακή ημικρανία (δηλαδή σε ασθενείς με λιγότερες από 15 ημέρες με ημικρανία το μήνα) και σε ασθενείς με κεφαλαλγία τάσεως. Ωστόσο, νεότερες μελέτες με ειδικό πρωτόκολλο χορήγησης (συγκεκριμένα σημεία και συγκεκριμένες δόσεις) σε ασθενείς με χρόνια ημικρανία (δηλαδή σε ασθενείς με ημικρανία για περισσότερες από 15 ημέρες το μήνα), έδειξαν ότι το Botox μπορεί να προσφέρει μία σχετική μείωση (όχι εξάλειψη) των ημικρανιών τους. Πιο συγκεκριμένα, στις μελέτες ασθενείς στους οποίους έγιναν ενέσεις Botox είδαν κατά μέσο όρο τις ημέρες με ημικρανία το μήνα να μειώνονται κατά 8,4, από 15-25 που ήταν αρχικά. Έτσι, πέρα από τις μελέτες, στην ιατρική πράξη, οι περισσότεροι ασθενείς με χρόνια ημικρανία, παράλληλα και ανεξάρτητα από τη χρήση του Botox, πιθανότατα να πρέπει να χρησιμοποιούν και εξειδικευμένη φαρμακευτική αγωγή και αυτό θα πρέπει να το γνωρίζουν εξαρχής.

Σε ποιους ασθενείς με κεφαλαλγία θα πρέπει να χορηγείται το Botox;

Σε ασθενείς με χρόνια ημικρανία, σύμφωνα με συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια που οι ειδικοί νευρολόγοι γνωρίζουν.

Μπορεί να υπάρχουν παρενέργειες από τη χρήση του Botox στην ημικρανία;

Κάθε φάρμακο που χορηγείται μπορεί να έχει παρενέργειες. Στις μελέτες σε ασθενείς με ημικρανία, συχνότερα εμφανιζόμενες παρενέργειες ήταν ο ήπιος πόνος, η ευαισθησία και το οίδημα (πρήξιμο) στο σημείο της ένεσης, ενώ πιο σπάνια και αν και αναστρέψιμη σαφώς πιο ενοχλητική παρενέργεια, η πτώση του βλεφάρου (χαλάρωση του μυός του βλεφάρου, με αποτέλεσμα το ένα μάτι να φαίνεται σαν λίγο πιο κλειστό από το άλλο).

Το Botox στη θεραπεία της ημικρανίας

Ποιος γιατρός είναι ο κατάλληλος για να χορηγήσει το Botox σε ασθενείς με ημικρανία;

Κατάλληλος για να χορηγήσει το Botox σε ασθενείς με ημικρανία είναι μόνο ένας ειδικά εκπαιδευμένος νευρολόγος. Δυστυχώς, πολλοί γιατροί ειδικοτήτων άσχετων με τη νευρολογία διαφημίζουν τη χρήση του Botox για τη θεραπεία των ημικρανιών. Οι γιατροί αυτοί, πλαστικοί χειρουργοί ή δερματολόγοι οι περισσότεροι, θεωρούν πως με τον ίδιο τρόπο που χορηγούν το Botox για αισθητικούς λόγους, μπορούν να το χορηγούν και για την ημικρανία, κάτι που είναι εντελώς λάθος. Τα σημεία που χορηγείται το Botox στην ημικρανία, είναι διαφορετικά (και πολύ περισσότερα) από αυτά στα οποία χορηγείται για αισθητικούς λόγους. Μάλιστα, στην ημικρανία πολλά από αυτά βρίσκονται στο πλάγιο και πίσω μέρος της κεφαλής, καθώς και στον αυχένα, δηλαδή σε σημεία που δεν γίνεται έγχυση για αισθητικούς λόγους. 

Οι δόσεις επίσης είναι διαφορετικές. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι δυστυχώς, μη νευρολόγοι (πλαστικοί χειρουργοί και δερματολόγοι) συχνά χορηγούν το Botox σε όλους ανεξαιρέτως τους ασθενείς με ημικρανία που θα το ζητήσουν, κάτι που όπως προαναφέρθηκε είναι εντελώς λάθος καθώς μόνο για ασθενείς με χρόνια ημικρανία το φάρμακο μπορεί να βοηθήσει. Συμπερασματικά, μόνο ο ειδικά εκπαιδευμένος νευρολόγος θα πρέπει να χορηγεί το Botox για την προφυλακτική θεραπεία της ημικρανίας, καθώς είναι ο μόνος που βάση των γνώσεων του και μπορεί να διαγνώσει σωστά τη χρόνια ημικρανία (άρα και τους κατάλληλους ασθενείς) και γνωρίζει τα ειδικά σημεία που γίνεται η θεραπεία και τα οποία είναι άσχετα με τα σημεία που χρησιμοποιούνται για αισθητικούς λόγους και μπορεί να χορηγήσει την κατάλληλη λοιπή εξειδικευμένη φαρμακευτική αγωγή.

Αν κάποιος κάνει Botox για αισθητικούς λόγους, θα βελτιωθούν οι ημικρανίες του;

Σαφώς και ίσως υπάρχει τέτοια περίπτωση, παρόλο που όπως προαναφέρθηκε οι δόσεις και τα σημεία έγχυσης είναι διαφορετικά. Αν κάποιος ασθενής με ημικρανία κάνει Botox για αισθητικούς λόγους και δει βελτίωση των ημικρανιών του, αν κάνει την εξειδικευμένη για τις ημικρανίες ειδική θεραπεία με Botox, πιθανότατα θα έχει ακόμη καλύτερο αποτέλεσμα.

Αν κάποιος ασθενής κάνει Botox για ημικρανίες, θα δει βελτίωση στις ρυτίδες του;

Σαφώς και ναι, καθώς κάποια από τα σημεία στα οποία γίνονται οι εγχύσεις του Botox για την ημικρανία βρίσκονται στο μέτωπο και έτσι οι ρυτίδες του μετώπου θα μειωθούν. Πάντως, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο πως δεν πρόκειται γαι την ίδια θεραπεία, που βοηθάει τόσο στην ημικρανία, όσο και στις ρυτίδες, αλλά πως για δύο διαφορετικές θεραπείες, που γίνονται από διαφορετικούς γιατρούς (νευρολόγοι για τις ημικρανίες, πλαστικοί χειρουργοί/δερματολόγοι για τις ρυτίδες), και ναι μεν το φάρμακο είναι κοινό, αλλά τα σημεία χορήγησης και η δόση διαφέρουν.

Διαβάστε περισσότερα για την ημικρανία στο www.headaches.gr, την ελληνική ενημερωτική ιστοσελίδα για κάθε είδος κεφαλαλγίας.

http://www.ygeiaonline.gr/ta-panta-gia-tin-ygeia/arthra-ygeias/65-egefalos-health/17498-to-botox-sth-therapeia-ths-hmikranias

Dr. Μιχαήλ Κ. Βικελής, MSc, - Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine

Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας