We live in the midst of alarms; anxiety
beclouds the future; we expect some new disaster with each newspaper
we read.
Abraham Lincoln
Ανησυχώ συνεχώς για
σχεδόν τα πάντα. Αναστατώνομαι υπερβολικά
χωρίς απαραίτητα να υπάρχει κάποιο
εμφανές πρόβλημα. Δυσκολεύομαι να πέσω
για ύπνο το βράδυ και στη δουλειά μου
είναι βάσανο να συγκεντρωθώ. Στο τέλος
θα με διώξουν. Θυμώνω με τη γυναίκα μου
καθημερινά. Φοβάμαι ότι κάτι θα πάθω,
κανένα εγκεφαλικό, καμιά καρδιά, άσε
που και τα οικονομικά είναι χάλια και
δεν ξέρω τι θα κάνω και με αυτά… Π.Χ.
Τι είναι η γενικευμένη
αγχώδης διαταραχή;
Η γενικευμένη αγχώδης
διαταραχή (ΓΑΔ) αποτελεί μια από τις
αγχώδεις διαταραχές που περιγράφονται
στα κλινικά εγχειρίδια. Η ιδιαιτερότητα
της συγκεκριμένης διαταραχής είναι ότι
ενώ έχει σωματικά συμπτώματα (π.χ.
ταχυκαρδία, δύσπνοια μυϊκή τάση) και
υποκειμενικές ενοχλήσεις, αυτά δεν
έχουν την ένταση ή και την συχνότητα
άλλων διαταραχών όπως η διαταραχή
πανικού ή η κοινωνική
φοβία. Θα λέγαμε ότι η ΓΑΔ έχει περισσότερο
τον χαρακτήρα του χρόνιου άγχους που
εμφανίζεται σε ποικίλους σημαντικούς
τομείς της καθημερινότητας του ατόμου.
Η ΓΑΔ χαρακτηρίζεται
από «επίμονο» ελεύθερα διακυμαινόμενο
άγχος και από ένα πλήθος οργανικών
αντιδράσεων όπως η τρεμούλα, η νευρικότητα,
ένταση, ο ιδρώτας, η ελαφριά ζάλη, ο φόβος
και η ευερεθιστότητα (Reber, 1985, στο
Καλπάκογλου, 1997). Το βασικό στοιχείο
στην ΓΑΔ είναι το υπερβολικό, μη ρεαλιστικό
και σχετικά διάχυτο άγχος που μπορεί
να είναι χρόνια και να μην συνδέεται
απαραίτητα με προσβολές πανικού.
Ταυτόχρονα το άτομο που εμφανίζει ΓΑΔ
μπορεί να έχει ήπια συμπτώματα μελαγχολίας
ενώ οι κοινωνικές και επαγγελματικές
του δυσκολίες να μην είναι πολλές ή
σημαντικές.
Σύμφωνα με το γνωσιακό
μοντέλο, οι ασθενείς με ΓΑΔ δηλώνουν
ανησυχία για πράγματα πολύ μικρές
πιθανότητες να συμβούν, ενώ αναφέρονται
αρκετά στην αυτοαπασχόληση
(self-preoccupation). Η αυτοαπασχόληση αποτελεί
ένα από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
ορισμένων ανθρώπων. Στην ουσία αποτελεί
όλες τις γνωσιακές λειτουργίες (π.χ.
συλλογή πληροφοριών από το περιβάλλον,
προσοχή, νοηματοδότηση, επεξεργασία
πληροφοριών) και συνδέεται στενά με τον
τρόπο που κάποιος βιώνει τα συναισθήματά
του (π.χ. άγχος) (Καλπάκογλου, 1997). Ο Sarason
(1988) προτείνει ότι «η προσωπικότητα του
ανθρώπου μπορεί να γίνει κατανοητή βάση
από τη διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών
[…] ανιχνεύει το περιβάλλον του και
συλλέγει ενδείξεις που είναι σχετικές
με τη σκέψη και μετά παίρνει [ο άνθρωπος]
αποφάσεις αναφορικά με τη συμπεριφορά
του». Το χαρακτηριστικό της αυτοαπασχόλησης,
λοιπόν, μπορεί να σχετιστεί με πιθανούς
κινδύνους ή απειλές, παρόντες ή
μελλοντικούς, και με την δεξιότητα, του
ατόμου, αντιμετώπισης αυτών των κινδύνων.
Μια γενικευμένη τάση του ανθρώπου στην
αυτοαπασχόληση (ως χαρακτηριστικό)
μπορεί να εντείνει αρνητικές γνωσιακές
λειτουργίες (π.χ. καταστροφοποίηση) και
επακόλουθα να επηρεάζει/αυξάνει το
συναίσθημα του άγχους.
Η βασική διαφορά της
ΓΑΔ με άλλες διαταραχές του άγχους είναι
ότι:
- Προκαλείται από ένα
ευρύ φάσμα καταστάσεων και ερεθισμάτων
της καθημερινότητας
- Οι σκέψεις του ατόμου
έχουν καταστροφικό ή απόλυτο χαρακτήρα
για θέματα που αφορούν κυρίως το παρελθόν
ή το μέλλον
- Οι προσωπικοί κανόνες
που θέτει το άτομο είναι συνήθως άκαμπτοι
ή και ακραίοι
- Η ανησυχία του ατόμου
αφορά κυρίως την προσωπική του αποτυχία,
την κριτική, την απορριψη, την αμηχανία
και την έλλειψη ελέγχου
Το βασικότερο
χαρακτηριστικό όμως είναι αυτό της
ανησυχίας. Τον όρο «ανησυχία» μπορούμε
να το καταλάβουμε ως μια «αλυσίδα σκέψεων
και εικόνων, η οποία είναι φορτωμένη
από αρνητικές επιδράσεις και είναι
σχετικά μη ελεγχόμενη» (Borkovec, 1983. στο
Καλπάκογλου, 1997). Όταν κάποιος ανησυχεί,
προσπαθεί νοητά να λύσει κάποιο πρόβλημα
του οποίου το αποτέλεσμα θα είναι αβέβαιο
αλλά έχει την πιθανότητα για αρνητική
έκβαση. Με αυτό τον τρόπο η ανησυχία
τείνει να ταυτιστεί με τον φόβο και
σταδιακά – και σχετικά σύντομα –
ξεκινάει ο φαύλος κύκλος του άγχους.
Βιβλιογραφία
Καλπάκογλου, Θ. (1997).
Άγχος και Πανικός. Γνωσιακή θεωρία και
θεραπεία. Αθήνα. Εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
mypsychology
Χρήστος Κουτσαύτης
Ψυχολόγος απόφοιτος του Swansea University
Σχόλια