Συνήθως γύρω στην ηλικία
των 50 ετών οι ωοθήκες των γυναικών
αρχίζουν να έχουν μια έκπτωση στη
λειτουργία τους η οποία προοδευτικά
καταλήγει στην εμμηνόπαυση. Το διάστημα
αυτό ονομάζεται κλιμακτήριος. Η διακοπή
της λειτουργίας των ωοθηκών μπορεί να
οφείλεται και σε χειρουργική εξαίρεση
τους. Συνήθως γυναίκες οι οποίες
υποβάλλονται σε υστερεκτομή σε ηλικία
μεγαλύτερη των 45 ετών υποβάλλονται και
σε ταυτόχρονη ωοθηκεκτομή γιατί ενώ το
διάστημα που θα λειτουργήσουν ακόμα οι
ωοθήκες είναι περιορισμένο μηδενίζεται
η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου της
ωοθήκης σε μεγαλύτερη ηλικία.
Τα ενοχλήματα που
εμφανίζουν οι γυναίκες με την εμμηνόπαυση
οφείλονται κυρίως στην διακοπή παραγωγής
οιστρογόνων από τις ωοθήκες, εξαρτώνται
από το άτομο και είναι από ήπια έως πολύ
έντονα.Βασικά το πιο ενοχλητικό σύμπτωμα
που παρουσιάζεται με την εμμηνόπαυση
είναι οι εξάψεις που συνοδεύονται από
εφιδρώσεις. Τις αγγειοκινητικές αυτές
διαταραχές εμφανίζουν 3 στις 4 γυναίκες
και μπορούν να κρατήσουν και πάνω από
5 χρόνια μετά την διακοπή της εμμήνου
ρύσεως. Από ότι φαίνεται ο οργανισμός
προσπαθεί να αποβάλλει θερμότητα
ρυθμίζοντας το θερμορυθμιστικό κέντρο
σε χαμηλότερο επίπεδο θερμοκρασίας. Οι
αγγειοκινητικές αυτές διαταραχές
συνοδεύονται από διαταραχές του ύπνου,
ερεθιστικότητα και αίσθημα κόπωσης
Συγχρόνως με τα ενοχλήματα αυτά η διακοπή
της παραγωγής οιστρογόνων οδηγεί σε
ατροφία το γεννητικό σύστημα. Ο κόλπος
εμφανίζει ατροφία στο επιθήλιο του ενώ
ταυτόχρονα σταματούν να υπάρχουν οι
εκκρίσεις από τους βαρθολίνειους αδένες
που βοηθούν στην σεξουαλική επαφή με
το έκκριμά τους. Τα παραπάνω οδηγούν σε
δυσπαρεύνια δηλαδή δυσχέρεια και πόνο
στην επαφή με τελικό αποτέλεσμα την
αποφυγή των σεξουαλικών σχέσεων. Στην
μήτρα η διακοπή της επιδράσεως των
οιστρογόνων προκαλεί το σταμάτημα της
αναπτύξεως των ινομυωμάτων και σε ένα
βαθμό την συρρίκνωση τους αλλά και την
ατροφία εστιών ενδομητριώσεως και
αδενομυώσεως. Τέλος η ατροφία των
γεννητικών οργάνων και η απώλεια του
τόνου στην περιοχή της πυέλου οδηγούν
σε ενοχλήματα και από το ουροποιητικό
με απώλεια ούρων, στην υπέρταση, συχνοουρία
και συχνές ουρολοιμώξεις.
Ταυτόχρονα και λόγω
των τοκετών που έχουν προηγηθεί και της
αντίστοιχης χαλάρωσης του κολπικού
τοιχώματος εμφανίζονται κήλες από την
ουροδόχο κύστη ή το ορθό (κυστεοκήλη,
ορθοκήλη ή εάν προσπίπτουν και τα δύο
κυστεορθοκήλη) ή και πρόπτωση ολόκληρης
της μήτρας. Εκτός όμως των παραπάνω
ενοχλημάτων, που είναι άμεσα αντιληπτά
από την γυναίκα, με την διακοπή της
εμμήνου ρύσεως αρχίζουν και αλλαγές
στον οργανισμό οι οποίες στην αρχή δεν
έχουν συμπτωματολογία. Αυτές είναι η
απώλεια οστικής μάζας η οποία δημιουργεί
την οστεοπόρωση που οδηγεί σε μεγαλύτερες
ηλικίες ακόμη και σε αυτόματα κατάγματα
και τα καρδιαγγειακά νοσήματα τα οποία
αυξάνουν στις γυναίκες μετά το κλιμακτήριο.
Η πρόληψη των περισσοτέρων
από τα ενοχλήματα που προαναφέρθηκαν
γίνεται με την χορήγηση οιστρογόνων
ταυτόχρονα με προγεστερόνη. Στη θεραπεία
αυτή υποκαταστάσεως είναι λογικό να
υποβάλλονται όλες οι γυναίκες που η
έμμηνος ρύση έχει σταματήσει μόνη της
ή μετά από χειρουργική επέμβαση πριν
τη ηλικία των 50 ετών. Με τον τρόπο αυτό
εκτός του ότι δεν εμφανίζουν τα
υποκειμενικά ενοχλήματα που αναφέρθηκαν
από το κλιμακτήριο θα έχουν την πιθανότητα
να εμφανίσουν τα πιθανά προβλήματα από
την οστεοπόρωση και τα καρδιαγγειακά
νοσήματα στις ηλικίες που εμφανίζονται
στον μέσο όρο του γυναικείου πληθυσμού
που εμφανίζει εμμηνόπαυση σε ηλικία
συνήθως 50 ετών. Η θεραπεία υποκατάστασης
μπορεί να συνεχιστεί και μετά την ηλικία
των 50 ετών έχοντας βέβαια υπ΄ όψιν ότι
η γυναίκα θα βρίσκεται σε παρακολούθηση
από γυναικολόγο. ΟΙ απόλυτες αντενδείξεις
για την θεραπεία υποκατάστασης είναι
ιστορικό καρκίνου του ενδομητρίου και
του μαστού και η κακή ηπατική λειτουργία,
ενώ τα ινομυώματα, η ενδομητρίωση, η
υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η
συγγενής υπερλιπιδαιμία, οι νόσοι του
κολλαγόνου, η ινοκυστική μαστοπάθεια,
η χολολιθίαση και ιστορικό θρομβοεμβολικών
επεισοδίων και οι κιρσοί αποτελούν
σχετική αντένδειξη.
Τα οιστρογόνα προκαλούν
ένα βαθμό υπερπηκτικότητας και για τον
λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγονται σε
γυναίκες με κιρσούς και στις βαρειές
καπνίστριες. Στην Ελλάδα έχει από αρκετά
χρόνια δημιουργηθεί μια μεγάλη φοβία
στις γυναίκες ότι τα φάρμακα που περιέχουν
ορμόνες προκαλούν καρκίνο. Για τον λόγο
αυτό η χρήση αντισυλληπτικών και φαρμάκων
για την θεραπεία υποκατάστασης στην
χώρα μας είναι πολύ χαμηλή. Η χορήγηση
θεραπείας υποκατάστασης μόνο με
οιστρογόνα οδήγησε πριν 20 χρόνια σε
σχετική αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου
του ενδομητρίου. Έχει λοιπόν υπολογιστεί
ότι 1 στις 1000 γυναίκες που δεν παίρνουν
οιστρογόνα θα αναπτυχθεί καρκίνος του
ενδομητρίου, ενώ σε αυτές που παίρνουν
μόνο οιστρογόνα θα αναπτυχθεί σε 4-8 στις
1000 γυναίκες. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε
στην σημερινή υποκατάσταση με ταυτόχρονη
χορήγηση προγεστερόνης που έχει
προστατευτική επίδραση στο ενδομήτριο
ώστε ο κίνδυνος αυτός να μην υφίσταται.
Πολλές μελέτες έχουν
γίνει σε σχέση με την θεραπεία υποκατάστασης
και τον καρκίνο του μαστού με αρκετά
αντιφατικά αποτελέσματα. Από τις μελέτες
αυτές προκύπτει ότι εάν μια γυναίκα
λαμβάνει θεραπεία υποκατάστασης για
πάνω από 5 χρόνια πιθανώς να αυξάνει τον
κίνδυνο να εμφανίσει καρκίνο του μαστού.
Η σύγχρονη χορήγηση προγεστερόνης δεν
έχει την ίδια ευεργετική επίδραση όπως
στο ενδομήτριο. Επίσης ο κίνδυνος δεν
εξαρτάται από την δόση των οιστρογόνων
και δεν αυξάνει σε γυναίκες που έχουν
καλοήθεις παθήσεις μαστού ή ιστορικό
καρκίνου μαστού.
Πάντως υπάρχουν μελέτες
που διαπιστώνουν ότι αν συγκρίνουμε
δυο ομάδες γυναικών που στην μία έχει
χορηγηθεί θεραπεία υποκατάστασης και
στην άλλη όχι στη δεύτερη ομάδα ο αριθμός
των θανάτων θα είναι ίσως ελαφρά
μεγαλύτερος και αυτό θα οφείλεται στα
καρδιαγγειακά επεισόδια. Για όλους τους
λόγους λοιπόν που προαναφέρθηκαν η
θεραπεία υποκατάστασης σήμερα με
οιστρογόνα και προγεστερόνη έχει την
αποδοχή όσων ασχολούνται με την
εμμηνόπαυση και θεωρείται ασφαλής και
χρήσιμη στην ανακούφιση των γυναικών
από τα άμεσα αλλά και τα απώτερα προβλήματα
που παρουσιάζονται στην σημαντική αυτή
φάση της ζωής των γυναικών.
cancer-society
Γ. Φραγκάκης
Διευθυντής Β' Γυν/κου Τμήματος Νοσοκομείου
"Ο Άγιος Σάββας"
Σχόλια