Η σοβαρή ασθένεια, πολλές φορές μας αναγκάζει να θέσουμε υπό
αμφισβήτηση τα όσα πιστεύαμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
Ενώ στο παρελθόν, οι σοβαρές – και όχι μόνο – σωματικές
ασθένειες, σπάνια ήταν ιάσιμες, σήμερα, χάρη στα τεχνικά κα τεχνολογικά μέσα
που διαθέτουμε, πολλές από αυτές τις ασθένειες αντιμετωπίζονται είτε με πλήρη
αποθεράπευση, είτε με την μακροχρόνια παράταση της ζωής, όσο το δυνατό
περισσότερο γίνεται. Αυτό με τη σειρά του γεννά νέες προκλήσεις για τους
ειδικούς, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν να κάνουν με την
ποιότητα ζωής των ασθενών τους. Οι χρόνιοι ασθενείς βρίσκονται σε μία ιδιάζουσα
κατάσταση, όπου η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα όρια της προσωπικής τους αντοχής
συνεχώς δοκιμάζονται, σε μία δύσκολη μάχη χωρίς ξεκάθαρο τέλος.
Η κάθε σωματική ασθένεια πυροδοτεί έντονα αρνητικά συναισθήματα
και επηρεάζει την ποιότητα της ζωής μας, δηλαδή τον υποκειμενικό τρόπο, με τον
οποίο αντιλαμβανόμαστε την σωματική, ψυχική, κοινωνική και προσωπική μας
κατάσταση. Ο Ιπποκράτης έλεγε, πως όταν το σώμα ασθενεί, μαζί του ασθενεί και
ολόκληρο το «είναι» του ατόμου. Δεν είναι τυχαίο που η ετυμολογική σημασία του
όρου «ασθένεια», είναι η απώλεια σθένους.
Η συχνότητα των αγχωδών και συγκινησιακών εκδηλώσεων σε
άτομα, τα οποία πάσχουν από χρόνιες, σωματικές ασθένειες, είναι 2-3 φορές
μεγαλύτερη από αυτήν που συναντάμε σε υγιή άτομα. Τα πιο συχνά συμπτώματα, τα
οποία συναντάμε σε χρόνιους ασθενείς είναι ευερεθιστότητα, ανησυχία, λύπη,
απαισιοδοξία για το μέλλον και έλλειψη ικανοποίησης από τη ζωή.
Όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε την αναπάντεχη εισβολή
μίας σοβαρής, χρόνιας ασθένειας, οι ίδιοι διαμορφώνουμε μία ιδιάζουσα εικόνα
και κατ’ επέκταση αντίληψη των νέων συνθηκών και προκλήσεων, τις οποίες η ίδια
η ασθένεια μας επιβάλει. Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούμε σε αυτήν εξαρτάται
από ιδιοσυγκρασιακούς, προσωπικούς, οικογενειακούς, κοινωνικούς και
πολιτισμικούς παράγοντες. Μερικοί από τους ψυχολογικούς και κοινωνικούς
παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να πυροδοτήσουν μία κατάσταση άγχους ή/και
κατάθλιψης ως αντίδραση προς την ασθένεια, είναι:
Ναρκισσιστική ολότητα – παράγοντες όπως ο φόβος για το
θάνατο, αναπηρία, πόνος και ταλαιπωρία, συχνά οδηγούν στην κατάρρευση της
αυτοαντίληψής μας, ώς άτομα αυτόνομα και ανεξάρτητα, τα οποία έχουμε απόλυτο
έλεγχο πάνω στα γεγονότα της ζωής μας.
Ακρωτηριασμός και έλλειψη ζωτικότητας – η απώλεια κάποιων
ζωτικών λειτουργιών του σώματός μας, συχνά γεννά μέσα μας ένα αίσθημα απαξίωσης
ως προς την εικόνα που έχουμε για το ίδιο μας το σώμα, η οποία με τη σειρά της
πυροδοτεί ένα αίσθημα φόβου πως μπορεί να χάσουμε την αγάπη και τον σεβασμό των
αγαπημένων μας προσώπων.
Απώλεια ελέγχου πάνω στις λειτουργίες του σώματος – η
απώλεια ελέγχου πάνω σε λειτουργίες όπως ομιλία, κίνηση και φυσικές ανάγκες,
μπορεί να γεννήσει έντονα αρνητικά συναισθήματα στον ασθενή.
Νοσηλεία – η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον και ο αποκλεισμός
από τα κοινά είναι ένα δύσκολο στάδιο, το οποίο ο ασθενής καλείται να
αντιμετωπίσει.
Η σοβαρή ασθένεια, πολλές φορές μας αναγκάζει να θέσουμε υπό
αμφισβήτηση τα όσα ξέραμε και πιστεύαμε κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ζωής
μας. Ολόκληρο το σύστημα αξιών μας, αποτελούμενο από εμπειρίες, πεποιθήσεις,
γνώσεις, κοσμοθεωρίες και προσδοκίες διαταράσσεται.
Η σωστή ψυχολογική αντιμετώπιση των χρόνιων ασθενών, μπορεί
να συμβάλει έτσι ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση κάποιων έντονων
ψυχο-συναισθηματικών αντιδράσεων όπως άγχος και κατάθλιψη. Αυτό με τη σειρά του
θα μπορούσε να βοηθήσει τον ασθενή να είναι πιο συνεργάσιμος όσο αφορά τις
θεραπείες, στις οποίες υποβάλλεται και να διατηρήσει το κουράγιό του να
συνεχίσει να συμμετέχει αξιοπρεπώς ως άτομο μέσα στην κοινωνία, την οποία ζει.
Μιχάλης Σιάτης, Κλινικός και Συμβουλευτικός Ψυχολόγος, MSc
psychografimata
Σχόλια