Η ΤΚΕ σαν εργαστηριακή εξέταση
συμπληρώνει 80 χρόνια «ζωής». Όπως λέει και το όνομά της, πρόκειται για την
ταχύτητα με την οποία καθιζάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια, όταν το δείγμα του
αίματος τοποθετηθεί σε ειδικό σωλήνα.
Η ΤΚΕ είναι μία απλή, φθηνή, μη
ειδική δοκιμασία που εδώ και χρόνια χρησιμοποιείται για την διάγνωση
καταστάσεων που σχετίζονται με την οξεία και χρόνια φλεγμονή, τον καρκίνο και
τα αυτοάνοσα νοσήματα. ΗΤΚΕ αναφέρεται ως μη ειδική δοκιμασία, διότι όταν τη
βρίσκουμε αυξημένη, ο γιατρός δεν μπορεί να καταλάβει σε ποιό σημείο του
σώματος υπάρχει φλεγμονή, ποιά είναι η αιτία που την αυξάνει, δεδομένου ότι η
ΤΚΕ επηρεάζεται και από άλλες καταστάσεις πέραν της φλεγμονής. Για τον λόγο
αυτό η ΤΚΕ πρέπει να αξιολογείται σε συνάρτηση και με άλλες δοκιμασίες.
Η ΤΚΕ σημαίνει μια κατάσταση
ενεργοποίησης, κάτι σαν “συναγερμό” για τον οργανισμό που κινητοποιείται για να
αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα. Μπορεί να είναι μια απλή ουρολοίμωξη για
παράδειγμα, όπου η ΤΚΕ θα ανεβεί πολύ, αλλά θα ξαναπέσει όμως σε λίγες μέρες.
Αν και η ΤΚΕ επηρεάζεται από
πληθώρα φυσιολογικών (κύηση) και παθολογικών καταστάσεων (πυρετός) εξακολουθεί
να αποτελεί εξαιρετικά πολύτιμο «δείκτη» για τον κλινικό γιατρό.
Η ΤΚΕ δεν πρέπει να
χρησιμοποιείται, λόγω της χαμηλής ευαισθησίας και ειδικότητας, σαν εξέταση
ανίχνευσης νοσημάτων και παθολογικών καταστάσεων ασυμπτωματικών ασθενών. Η
ταχύτητα καθίζησης ερυθρών δεν είναι διαγνωστική εξέταση μιας συγκεκριμένης
νόσου, αλλά είναι μια ένδειξη ότι μία νόσος βρίσκεται σε εξέλιξη και πρέπει να
διερευνηθεί. Είναι όμως χρήσιμη για την
παρακολούθηση της εξέλιξης των φλεγμονωδών νόσων και της αποτελεσματικότητας
της φαρμακευτικής αγωγής.
Σήμερα η ΤΚΕ σε συνδυασμό με την
μέτρηση της C – αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) αποτελεί αξιόπιστη, κλινικά χρήσιμη
εξέταση για την διάγνωση, πορεία εξέλιξης, παρακολούθησης πολλών νοσημάτων της
εσωτερικής παθολογίας. Η εξέταση είναι επίσης πολύ
χρήσιμη για τη διάγνωση της κροταφικής αρτηρίτιδας, της ρευματοειδούς
αρθρίτιδας, της ρευματικής πολυμυαλγίας, αλλά και για τον έλεγχο πιθανών
υποτροπών σε ασθενείς με νόσο του Hodgkin.
Οι φυσιολογικές τιμές της είναι
πρακτικά μέχρι 10. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις και τα αποτελέσματα
της εξέτασης πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή. Εκεί που όντως λειτουργεί σαν
“καμπανάκι” ότι κάποιο σοβαρό πιθανώς πρόβλημα υπάρχει στον οργανισμό, είναι
όταν οι τιμές της είναι τριψήφιες (πάνω από 100).
Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών
Αιμοσφαιρίων (ΤΚΕ)
Wintrobe ‘Ανδρες: 0-9 mm/1η ώρα
Γυναίκες: 0-20 mm/1η ώρα
Westgrem: 0-15 mm/1η ώρα
-Εγκυμονούσες 1- 20 εβδ: 18 – 48
mm / ώρα
-Εγκυμονούσες 21- 40 εβδ: 30 – 70
mm / ώρα
-Παιδιά: 0 – 10 mm / ώρα
Προσαρµοσµένο µε την ηλικία
•TKE στις γυναίκες = (Ηλικία
+10)/2
•ΤΚΕ στους άνδρες= Ηλικία/2
Η μεγάλη αύξηση της ΤΚΕ
υποδεικνύει σοβαρή υποκείμενη νόσο, που σχετίζεται με λοιμώξεις, νοσήματα του
κολλαγόνου ή μεταστατικές κακοήθειες. Στην περίπτωση ανεύρεσης υψηλής ΤΚΕ χωρίς
εμφανή αιτία είναι φρόνιμο πριν τον ενδελεχή έλεγχο να επαναληφθεί η εξέταση
μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα, αφού οι περισσότερες ανεξήγητες αυξήσεις
της ΤΚΕ είναι βραχύβιες και δεν συνδέονται με κάποια συγκεκριμένη υποκείμενη
νόσο.
Η ταχύτητα καθίζησης αυξάνει σε:
Όλα τα νοσήματα του κολλαγόνου, συστηματικό
ερυθηματώδη λύκο (SLE).
Λοιμώξεις, πνευμονία, σύφιλη, φυματίωση.
Φλεγμονώδεις νόσους (π.χ. οξεία φλεγμονώδης
νόσος της πυέλου).
Καρκινώματα, το λέμφωμα, νεοπλάσματα.
Οξεία δηλητηρίαση από βαρέα μέταλλα.
Κυτταρική και ιστική καταστροφή, έμφραγμα
του μυοκαρδίου.
Εγκυμοσύνη (από τον τρίτο μήνα μέχρι και 3
εβδομάδες μετά τον τοκετό).
Μακροσφαιριναιμία Waldenström, αύξηση
σφαιρινών ορού.
Υπερινωδογοναιμία (από οποιαδήποτε αιτία
π.χ. εγκυμοσύνη, σακχαρώδη διαβήτη, τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια,
καρδιακή νόσο, νοσήματα του κολλαγόνου, κακοήθειες).
Νεφρίτιδα, νεφρωσικό σύνδρομο.
Υποξεία βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα.
Αναιμία οξείας ή χρόνιας νόσου (η ΤΚΕ είναι
αυξημένη στην αναιμία χρόνιας νόσου ακόμα και σε συνδυασμό με αναιμία από
ανεπάρκεια σιδήρου όπου η ΤΚΕ είναι φυσιολογική και μπορεί να χρησιμοποιηθεί
στη διαφοροδιάγνωση των δύο αυτών αναιμιών).
Ρευματοειδή αρθρίτιδα, ουρική αρθρίτιδα,
αρθρίτιδα, ρευματική πολυμυαλγία.
Υποθυρεοειδισμό και υπερθυρεοειδισμό.
Η αύξηση της ΤΚΕ είναι συνήθως
αποτέλεσμα της αύξησης των σφαιρινών ή των ινωδογόνων. Για να διευκρινισθεί τί
ακριβώς συμβαίνει είναι απαραίτητη η
δοκιμασία μέτρησης του επιπέδου του ινωδογόνου (πρωτείνη πήξεως που
επίσης αποτελεί δείκτη φλεγμονής) και η ηλεκτροφόρηση των πρωτεινών του ορού.
Οι γυναίκες παρουσιάζουν συνήθως
υψηλότερη ΤΚΕ. Η έμμηνος ρύση και η κύηση μπορούν να προκαλέσουν περιστασιακή
αύξηση.
Στην παιδιατρική η δοκιμασία της
ΤΚΕ χρησιμοποιείται για τη διάγνωση και την παρακολούθηση παιδιών με
ρευματοειδή αρθρίτιδα ή νόσο Kawasaki.
Σημαντικά αυξημένη ΤΚΕ:
Μια σημαντική αύξηση της ΤΚΕ (που
ορίζεται ως μεγαλύτερη από 100 mm ανά ώρα) συνδέεται σχεδόν πάντα με σοβαρή
υποκείμενη νόσο, με τις σοβαρές λοιμώξεις, τα νοσήματα του κολλαγόνου, τα
μεταστατικά νεοπλάσματα και την νεφρική νόσο να αποτελούν τους σημαντικότερους αιτιολογικούς
παράγοντες.
Η χαμηλή ΤΚΕ συνήθως δεν
αξιολογείται, εν τούτοις μπορεί να συνδυασθεί με πολυκυθεμία, με ακραίες τιμές
λευκοκυττάρωσης καθώς και με κάποιες πρωτεϊνικές ανωμαλίες. Αλλαγές στο σχήμα
των ερυθροκυττάρων (όπως στη δρεπανοκυτταρική αναιμία) επίσης ελαττώνουν την
ΤΚΕ.
Η ΤΚΕ εξαρτάται από τους παρακάτω
παράγοντες:
1. Από τον αριθμό των ερυθρών
αιμοσφαιρίων: Αύξηση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων (πολυερυθραιμία)
προκαλεί ελάττωση της ΤΚΕ ενώ η ελάττωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αναιμία)
προκαλεί αύξηση της ΤΚΕ. Εξαίρεση του παραπάνω κανόνα αποτελεί η
δρεπανοκυτταρική αναιμία και η συγγενής σφαιροκυττάρωση που προκαλούν αιμόλυση
και αναιμία αλλά το ιδιαίτερο σχήμα των ερυθρών που χαρακτηρίζει τα δύο
νοσήματα και ο σχηματισμός στοιβάδων (rouloeaux) επηρεάζει αντίστροφα του
αναμενομένου την ΤΚΕ και ελαττώνει την ΤΚΕ.
2. Από το σχήμα των ερυθρών
αιμοσφαιρίων: Τα δρεπανοκύτταρα που χαρακτηρίζουν την δρεπανοκυτταρική αναιμία
και τα σφαιροκύτταρα που παρατηρούνται στη συγγενή σφαιροκυττάρωση ή συγγενή
αιμολυτικό ίκτερο με το ειδικό σχήμα της μεμβράνης που χαρακτηρίζει και
συνοδεύει τα νοσήματα αυτά, δεν συσσωρεύονται κατά μάζας (en rouleaux) και γι’
αυτό η ΤΚΕ στα αντίστοιχα νοσήματα που προκαλούν αναιμία, όχι μόνο δεν αυξάνει
αλλά ελαττώνει την ΤΚΕ. Γενικώς η μακροκυττάρωση του ερυθρού αιμοσφαιρίου
(μεγάλη περιεκτικότητα ερυθρών σε Hb) αυξάνει την ΤΚΕ, ενώ η μικροκυττάρωση
(μικρότερη περιεκτικότητα Hb της κανονικής) ελαττώνει την ΤΚΕ.
3. Από τις πρωτεΐνες του
πλάσματος: Η ΤΚΕ εξαρτάται από τις πρωτεΐνες του πλάσματος και μάλιστα είναι
ευθέως ανάλογη α) του ποσού του ινωδογόνου β) του ποσού των α, β, γ σφαιρινών
δηλάδη επί αυξήσεως των παραπάνω λευκωμάτων αυξάνει η ΤΚΕ ενώ είναι αντιστρόφως
ανάλογος των λευκωματινών.
4. Από το ποσό χοληστερίνης
αίματος: Ελάττωση του ποσού χοληστερίνης προκαλεί αύξηση ΤΚΕ. Σήμερα είναι
γνωστό ότι οι πρωτεΐνες που χαρακτηρίζουν την οξεία φάση κάθε φλεγμονής και που
περιλαμβάνουν στις τάξεις τους μεγάλα ασύμμετρα μόρια (π.χ. ινωδογόνο)
επηρεάζουν ευθέως θετικά την συνάθροιση των ερυθροκυττάρων.
5. Το φύλο και η ηλικία επίσης
επηρεάζουν την ΤΚΕ. Έτσι οι γυναίκες και οι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας εμφανίζουν
αύξηση της ΤΚΕ.
Σαν γενικόλογος κανόνας στις
γυναίκες 50 ετών και πάνω εμφανίζεται αύξηση ΤΚΕ περί 30 mm/hr, στους άντρες
ίδιας ηλικίας 20 mm/hr.
Στην ηλικία κάτω των 50 ετών οι
γυναίκες αυξάνουν 20 mm/hr και οι άντρες 15 mm/hr την ΤΚΕ.
Σε ασθενείς χωρίς συμπτώματα που
εμφανίζουν υψηλή ΤΚΕ (πάνω από 100 mm την πρώτη ώρα) πρέπει να εξετάζονται:
Νεφρική λειτουργία: κρεατινίνη,
ουρία, ουρικό οξύ, γενική ούρων, ουροκαλλιέργεια.
Πρωτεΐνες ορού: ποσοτικός
προσδιορισμός λευκωμάτων, ηλεκτροφόρηση πρωτεΐνών και αν χρειαστεί
ανοσοηλεκτροφόρηση.
Λειτουργία ήπατος: τρανσαμινάσες,
αλκ. Φωσφατάση, λευκώματα γG
Medlabnews
iatrikanea
Σχόλια