Νοσήματα Σιελογόνων Αδένων

 

Οι σιελογόνοι αδένες είναι όργανα που βρίσκονται κατανεμημένοι γύρω από τη στοματική κοιλότητα και παράγουν το σάλιο. Υπάρχουν έξι μείζονες και δεκάδες διάσπαρτοι ελάσσονες σιελογόνοι αδένες. Μείζονες αδένες είναι οι δύο παρωτίδες, οι δύο υπογνάθιοι και οι δύο υπογλώσσιοι. Οι ελάσσονες σιελογόνοι αδένες είναι περίπου 400-700.... Ο αριθμός αυτός διαφέρει από άτομο σε άτομο. Βρίσκονται διασκορπισμένοι σε πολλές θέσεις στο βλεννογόνο του στόματος. Από τοπογραφικής λοιπόν άποψης οι ελάσσονες σιελογόνοι αδένες ταξινομούνται στις παρακάτω ομάδες:
α) χειλικοί: βρίσκονται στον υποβλεννογόνιο των χειλέων και είναι μικτοί αδένες β) παρειακοί: αποτελούν συνέχεια των χειλικών προς τις παρειές και είναι και αυτοί μικτοί αδένες γ) οπισθογόμφοι: βρίσκονται στο οπισθογόμφιο τρίγωνο και είναι βλεννώδεις αδένες
δ) υπερώιοι: βρίσκονται στην σκληρή, τη μαλθακή υπερώα και τη σταφυλή και είναι αμιγείς βλεννώδεις αδένες ε) γλωσσικοί: διαιρούνται στους πρόσθιους και τους οπίσθιους. Οι πρόσθιοι (αδένες των Blandin-Nuhn) βρίσκονται μέσα στη μυϊκή μάζα της κάτω μοίρας της γλώσσας κοντά στη μέση γραμμή και στην κορυφή της γλώσσας και είναι μικτοί αδένες. Οι οπίσθιοι διαιρούνται σε δύο ομάδες στους αδένες του von Ebner που εκβάλλουν στις περιχαρακωμένες και φυλλοειδείς θηλές και είναι ορώδεις και στους αδένες της ρίζας της γλώσσας που είναι βλεννώδεις στ) γλωσσοϋπερώιοι: βρίσκονται στο βλεννογόνο των γλωσσοϋπερώιων πτυχών και είναι βλεννώδεις ζ) ελάσσονες υπογλώσσιοι: βρίσκονται στην άνω επιφάνεια του μείζονος υπογλωσσίου αδένα έχουν 5-15 ελάσσονες εκφορητικούς πόρους που εκβάλλουν στην υπογλώσσια πτυχή του εδάφους του στόματος. Είναι μικτοί αδένες. Η παρωτίδα είναι ορώδης αδένας, ο υπογνάθιος είναι μικτός (κυρίως ορώδης) και ο υπογλώσσιος είναι μικτός (κυρίως βλεννώδης) Οι σιελογόνοι αδένες ιστολογικά αποτελούνται από τις αδενοκυψέλες τους εκφορητικούς πόρους και το στηρικτικό υπόστρωμα.
Η λειτουργία τους ρυθμίζεται από το συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό αυτόνομο νευρικό σύστημα. Το μεν συμπαθητικό τροφοδοτεί τους σιελογόνους αδένες με τροφικές και αγγειοσυσταλτικές ίνες, ενώ το παρασυμπαθητικό με εκκριτικές και αγγειοδιασταλτικές ίνες. Οι συμπαθητικές νευρικές ίνες καταλήγουν στους σιελογόνους αδένες μέσα από το καρωτιδικό πλέγμα, ενώ οι παρασυμπαθητικές με το γλωσσοφαρυγγικό, το προσωπικό και το τρίδυμο. Έτσι ο ερεθισμός του συμπαθητικού προκαλεί βλεννώδη, παχύρευστη έκκριση, ο ερεθισμός του παρασυμπαθητικού προκαλεί άφθονο παχύρευστο σίελο.

Σιελογόννοι αδένες

Η σίελος είναι υγρό απαραίτητο για την υγιεινή θρέψη και την διατήρηση της υγείας του στόματος. Αναμιγνύεται με την τροφή κατά τη μάσηση και την προετοιμάζει για την κατάποση. Αποτελείται από νερό, άλας και ένζυμα. Η ποσότητα σιέλου που παράγεται ημερησίως είναι φυσιολογικά περίπου 1,5 λίτρα.

Νοσήματα Σιελογόνων Αδένων:
Ξηροστομία:
Όταν η ποσότητα του σάλιου είναι μικρότερη από αυτήν που χρειάζεται το άτομο κατά τη διάρκεια της ημέρας ή η σύστασή της δεν είναι αρκετά υδαρής (πυκνόρρευστη σίελος) τότε παρουσιάζεται το σύμπτωμα της “ξηροστομίας”. Το στόμα γίνεται κολλώδες, η μάσηση και η κατάποση δυσχερής, υπάρχει αίσθημα καψίματος στο στόμα και το φάρυγγα. Παρουσιάζονται συχνές λοιμώξεις όπως στοματίτιδα, γλωσσίτιδα, φαρυγγίτιδα και τερηδόνα στα δόντια. Αίτια ξηροστομίας:
Γενικά (συστηματικά νοσήματα) όπως αφυδάτωση, σακχαρώδης διαβήτης, ορμονικές διαταραχές, ανοσολογικά νοσήματα
Φάρμακα όπως διουρητικά, αντιβιοτικά, ιώδιο, χημειοθεραπευτικά κ.α.
Ακτινοθεραπεία μετά από όγκους στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου.
Η προχωρημένη ηλικία. Θεραπεία:
Ανάλογα με την αιτία ή υποκατάστατα σάλιου.
Φλεγμονές των σιελογόνων αδένων:
Αυτές μπορεί να είναι γενικευμένες, περισσότερων του ενός ή μεμονωμένα εντοπισμένες σιελαδενίτιδες.
Μπορεί να οφείλονται σε ιούς (με πιο χαρακτηριστική την παρωτίτιδα από τον ιό της παρωτίτιδας - “μαγουλάδες”) ή σε μικρόβια. Μικροβιακή σιαλαδενίτιδα παρουσιάζεται συχνά στους υπογνάθιους αδένες ή τις παρωτίδες και μπορεί να οφείλεται σε απόφραξη των πόρων που παροχετεύουν το σάλιο από στενώσεις, φλεγμονές ή και λίθους.
Λιθίαση των σιελογόνων:
Το σάλιο περιέχει άλατα που μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να συσσωρευτούν σχηματίζοντας λίθους, όπως οι λίθοι στους νεφρούς. Τότε αποφράσσεται η παροχέτευση του σάλιου, ο αδένας διογκώνεται  και ακολουθεί φλεγμονή με πόνο και πιθανόν ερυθρότητα της περιοχής πάνω από τον αδένα. Η κατάσταση πρέπει να αντιμετωπισθεί με αντιβιοτικά διότι η φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε απόστημα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες επιπλοκές. Ενίοτε τέτοιες καταστάσεις χρήζουν νοσηλείας και χειρουργικής επέμβασης.
Ειδικά στη λιθίαση υπογνάθιου αδένα η διάγνωση γίνεται με υπέρηχο και ακτινογραφία δήξεως εδάφους στόματος. Δεν χρειάζεται να γίνει επέμβαση με ολική νάρκωση, αλλά μόνο με τοπική. Ανάλογα με τη θέση του λίθου, η επέμβαση μπορεί να γίνει σε ιατρείο ή σε γναθοχειρουργικό τμήμα. Οπωσδήποτε, η αφαίρεση πρέπει να γίνει ενδοστοματικά.
Ενδοσκόπηση Σιελογόνων Αδένων (Σιελενδοσκόπηση)
Σε ασθενείς που παρουσιάζουν επεισόδια σιαλαδενίτιδας από απόφραξη λόγω λίθου ή στενώσεων των πόρων των αδένων εφαρμόζεται μία τεχνική που συνίσταται στην εισαγωγή από το στόμα μέσα στον πόρο που παροχετεύει το σάλιο ενός μικρότατου ενδοσκοπίου (οπτική ίνα) συνδεδεμένου με κάμερα. Ο πόρος έτσι ελέγχεται σε όλο το μήκος του και είναι δυνατή η αφαίρεση ενός ή πολλών λίθων χωρίς να απαιτηθεί εγχείρηση. Η διαδικασία είναι απλή και γίνεται με τοπική αναισθησία, μπορεί δε να λύσει το πρόβλημα είτε στην οξεία φάση είτε μετά από συχνές τέτοιες λοιμώξεις , και να θέσει και τη διάγνωση. Οι επιπλοκές είναι σπανιότατες, παρόλα αυτά η επέμβαση πρέπει να γίνεται στο νοσοκομείο από εξειδικευμένο Ιατρό ΩΡΛ που είναι σε θέση να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε σύμβαμα.
Όγκοι Σιελογόνων Αδένων
Αυτοί μπορεί να είναι κακοήθεις ή καλοήθεις. Οι καλοήθεις όγκοι είναι συχνότεροι ιδίως στην περιοχή της παρωτίδας. Οι όγκοι αναπτύσσονται συνήθως βραδέως και σπάνια μπορεί ένας καλοήθης όγκος να εξαλλαχθεί και να μετατραπεί σε κακοήθη. Γι’ αυτό πρέπει οι όγκοι αυτοί πάντα να αφαιρούνται μαζί με ολόκληρο ή μεγάλο μέρος του αδένα μέσα στον οποίο αναπτύσσονται και να εξετάζονται με ιστολογική εξέταση.
 

Οι κακοήθεις όγκοι των σιελογόνων είναι σπάνιοι. Η εκτιμώμενη επίπτωση τους είναι 1:100000. Αντιπροσωπεύουν το 2-5% των κακοηθειών κεφαλής- τραχήλου και το 0,5% όλων των κακοηθειών (περίπου 5.000μ νέες περιπτώσεις ετησίως καταγράφονται στις ΗΠΑ). Οι περισσότεροι από αυτούς εντοπίζονται στους μείζονες σιελογόνους αδένες δηλ. στις παρωτίδες, στους υπογνάθιους και στους υπογλώσσιους σιελογόνους αδένες. Στις παρωτίδες ανευρίσκονται το 85% των όγκων που αναπτύσσονται στους μείζονες σιελογόνους αδένες και το 20% από αυτούς είναι κακοήθεις. Στους υπογλώσσιους σιελογόνους αδένες αντίθετα, η ανάπτυξη κακοήθους όγκου ανευρίσκεται σε ποσοστό 75%
 

Χειρουργική εξαίρεση σιελογόνων αδένων

Οι συνηθέστερες χειρουργικές επεμβάσεις που γίνονται για τον λόγο αυτό είναι:

Η αφαίρεση του υπογναθίου αδένα. Γίνεται με εξωτερική τομή κάτω από την γνάθο στο λαιμό και απαιτεί προσεκτικούς χειρισμούς λόγω της στενής σχέσης του αδένα με τα νεύρα της γλώσσας και ενός μικρού νεύρου που κινεί το κάτω χείλος.
Η παρωτιδεκτομή (αφαίρεση τμήματος ή σπάνια όλης της παρωτίδας): Γίνεται με εξωτερική τομή γύρω από το αυτί και προς το λαιμό. Έχει την ειδική δυσκολία της παρουσίας του Προσωπικού νεύρου εντός του αδένος. Το νεύρο αυτό είναι σαν ένα δέντρο με τον κορμό και τα μικρά κλαδάκια του που θα πρέπει με προσοχή να διατηρηθούν προκειμένου μετά την επέμβαση να μην υπάρξει διαταραχή στην κίνηση των μυών του προσώπου. Ο αδένας με τον όγκο αποκολλάται από τους κλάδους του νεύρου και αφαιρείται εν μέρει (επιπολής παρωτιδεκτομή ) ή εξ’ ολοκλήρου (ολική παρωτιδεκτομή). Η σύγχρονη τεχνολογία μας βοηθάει στην επέμβαση αυτή με τα συστήματα “διεγχειρητικής παρακολούθησης του νεύρου” (nerve monitoring), ένα σύστημα που ελέγχει την ακεραιότητα του νεύρου κατά την επέμβαση και μας προειδοποιεί όταν τα εργαλεία μας πλησιάζουν κοντά.
Η νοσηλεία που απαιτείται για τις επεμβάσεις αυτές είναι μία ή δύο ημέρες και γίνονται με γενική αναισθησία. Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι συνήθως πολύ αποδεκτό λόγω της διενέργειας των τομών μέσα στις πτυχές του λαιμού.
Οι επιπλοκές των επεμβάσεων αυτών είναι οι συνήθεις των επεμβάσεων (αλλεργία σε φάρμακα, αιμορραγία, μόλυνση και διαπύηση) και είναι σπάνιες και αντιμετωπίσιμες. Ειδικά για την παρωτιδεκτομή επιπλοκές είναι η βλάβη του προσωπικού νεύρου (μειώνεται λόγω της χρήσης του συστήματος παρακολούθησης του νεύρου), η έξοδος σάλιου από την τομή (συρίγγιο) και το σύνδρομο Frey: Μία κατάσταση κατά την οποία μετά από μία επέμβαση παρωτιδεκτομής παρουσιάζεται ερυθρότητα και εφίδρωση στην περιοχή πάνω από τον αδένα που έχει αφαιρεθεί κατά την μάσηση. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται σήμερα με τοπικές ενέσεις φαρμάκων (Botox).

 

 preventionearlydetection