Για τους αναγνώστες
που δεν είναι εξοικειωμένοι, η μεθοριακή
διαταραχή της προσωπικότητας (Borderline
Personality Disorder) είναι η “βασίλισσα” των
διαταραχών της προσωπικότητας. Οι
άνθρωποι με αυτή την διαταραχή παρουσιάζουν
εξαιρετικές δυσκολίες στον ελέγχο των
συναισθημάτων τους, χαοτικές διαπροσωπικές
σχέσεις, δυσκολία στον έλεγχο των
παρορμήσεων, και αδυναμία να κατανοήσουν
ποιοι είναι ή τι θέλουν να είναι στη ζωή
(σύγχυση ταυτότητας).
Αυτοί οι άνθρωποι δεν
είναι ψυχωτικοί, αλλά φαίνεται να έχουν
πολύ κακή κρίση στις διαπροσωπικές
σχέσεις. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν μεγάλη
ευαισθησία στην κοινωνική κριτική καθώς
συχνά παρερμηνεύουν με αρνητικό τρόπο
ακόμη και το πιο αθώο σχόλιο που τους
γίνεται. Συχνά κόβονται, καίγονται, ή
τραυματίζουν τον εαυτό τους με κάθε
δυνατό μέσο. Απειλούν ότι θα αυτοκτονήσουν,
κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας και έχουν
προβλήματα ελέγχου του θυμού τους. Δεν
εμπιστεύονται τους άλλους εύκολα και
συχνά αποσυνδέονται όταν βρεθούν κάτω
από πίεση.
Οι συμπεριφορές τους
συχνά αναφέρονται από τους θεραπευτές
ως διαχωριστικές (splitting). Οι άλλοι
αντιμετωπίζονται είτε σαν Θεοί, είτε
σαν σκουπίδια και δεν φαίνεται να υπάρχει
κανείς στο ενδιάμεσο. Είναι ενδιαφέρον
ότι, οι ασθενείς με BPD περιγράφονται από
τους θεραπευτές ως θαυμάσιοι χειριστές
των σχέσεων (manipulators). Είναι βέβαια απορίας
άξιο πως θα μπορούσε κάποιος που αδυνατεί
να αξιολογήσει τα δυνατά και τα αδύνατα
σημεία ενός άλλου ατόμου να χειρίζεται
με τόση επιδεξιότητα τις σχέσεις. Η
απάντηση είναι απλή: Δεν θα μπορούσε!
Παρότι η τάση τους να
χωρίζουν τους ανθρώπους σε καλούς και
κακούς προέρχεται απ την αντιφατική
συμπεριφορά των γονιών ή των φροντιστών
τους, συνήθως δεν αποτελεί πάρα μια
αντιδραστική πράξη. Δυο χαρακτηριστικά
αποδεικνύουν πως η μεθοριακή διαταραχή
της προσωπικότητας δεν είναι μια
εγκεφαλική ασθένεια όπως η σχιζοφρένεια.
Κατ 'αρχάς οι ασθενείς με BPD μπορούν να
επέμβουν στα συμπτώματα τους και να
τροποποιήσουν την συμπεριφορά τους
άμεσα, οποιαδήποτε στιγμή. Κάτι που
φαντάζει αδύνατο για ένα ασθενή που
πάσχει από σχιζοφρένεια.
Δεύτερον οι ασθενείς
αυτοί σχεδόν πάντα προέρχονται από
οικογένειες που έχουν σοβαρή οικογενειακή
παθολογία.
Σύμφωνα με ένα μεγάλο
αριθμό μελετών, η κακοποίηση των παιδιών
και / ή η παραμέληση είναι οι πιο κοινοί
παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη
της διαταραχής. Φυσικά, δεν αναπτύσσει
BPD κάθε κακοποιημένο ή παραμελημένο
παιδί, επίσης πολλά άτομα που πάσχουν
από τη διαταραχή δεν υπήρξαν ποτέ
σεξουαλικά ή σωματικά κακοποιημένα. Η
κινηματογραφική ταινία Thirteen αποτελεί
ένα εγχειρίδιο οδηγιών για το πώς να
δημιουργήσετε ασθενείς με BPD χωρίς να
κακοποιήσετε τα παιδιά σας. Δεν είναι
η κακοποίηση per se, αλλά τα αντικρουόμενα
διπλά μηνύματα που εκπέμπονται από τους
γονείς που είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουν
οριακές συμπεριφορές στους απογόνους.
Το βασικό πρόβλημα στην
"οριακή" οικογένεια είναι ότι οι
γονείς βλέπουν το ρόλο τους ως τον
απόλυτο στόχο της ανθρώπινης ύπαρξης,
την ίδια ώρα που κατά βάθος μισούν να
είναι γονείς και βλέπουν τα παιδιά τους
ως ένα εμπόδιο για την προσωπική τους
ολοκλήρωση.
Η σύγκρουση γύρω απ τον
γονεϊκό ρόλο οδηγεί σε ένα μοτίβο στο
οποίο οι γονείς άγονται και φέρονται
μεταξύ της υπερεμπλοκής με ή χωρίς
κακοποίηση, και της αποσύνδεσης με ή
χωρίς παραμέληση. Το διπλό μήνυμα,
εγγενές σε αυτό το μοτίβο, με τη σειρά
του οδηγεί τα παιδιά να αντιλαμβάνονται
ένα μήνυμα από τους γονείς τους, που
μεταφράζεται χονδρικά σε «Σε χρειάζομαι,
αλλά σε μισώ».
Προκειμένου να διατηρηθεί
η οικογενειακή ομοιόσταση, το παιδί που
γίνεται το επίκεντρο της γονεϊκής
αμφιθυμίας, πασχίζει να ανακαλύψει την
απάντηση στο εξής ερώτημα: Πώς μπορεί
αυτός ή αυτή να παραμείνει στο επίκεντρο
της ζωής των γονέων (ακόμα και αν η επαφή
φαίνεται πολύ περιορισμένη) εξακολουθώντας
να τους παρέχει μια εύκολη δικαιολογία
διεξόδου για το θυμό τους, ώστε να μην
χρειάζεται να αισθάνονται ένοχοι γι
'αυτόν;
Ο ρόλος του καταστροφέα
(Spoiler) είναι η τέλεια λύση. Το παιδί
καταστροφέας αρνείται να μεγαλώσει,
εξακολουθεί να εξαρτάται κατά κάποιο
τρόπο από τον/τους γονείς και συστηματικά
καταστρέφει ή υποτιμά ό, τι οι γονείς
προσπαθούν να κάνουν για εκείνο. Τίποτα
από όσα οι γονείς κάνουν ή λένε δεν είναι
ποτέ αρκετά. Το παιδί και εν συνεχεία
ο ενήλικας θα απαξιώνει συνεχώς κάθε
τι που του προσφέρεται . Τα κίνητρα των
γονιών θα παρερμηνεύονται σταθερά και
συνεχώς θα κατηγορούνται ότι είναι
εγωιστές, υπερβολικά απαιτητικοί,
ηλίθιοι, ή εντελώς σατανικοί.
Η ακύρωση του άλλου δεν
σημαίνει απλώς την διαφωνία με το άλλο
πρόσωπο. Είναι μια διαδικασία κατά την
οποία τα άτομα επικοινωνούν μεταξύ τους
ότι οι απόψεις και τα συναισθήματα του
άλλου είναι άκυρα, παράλογα, εγωιστικά,
αδιάφορα, ηλίθια, πιθανότατα τρελά, και
φυσικά λάθος. Σε μερικές οικογένειες,
η ακύρωση γίνεται ακραία, πράγμα που
οδηγεί σε σωματική κακοποίηση, ακόμη
και φόνο. Ωστόσο, η ακύρωση μπορεί επίσης
να επιτευχθεί με λεπτούς λεκτικούς
χειρισμούς που προκαλούν σύγχυση. Σε
οικογένειες όπως αυτές, η ακύρωση του
παιδιού από τους γονείς είναι πανταχού
παρούσα. Μεγαλώνοντας, το παιδί αρχίζει
να κάνει στους γονείς ό, τι ακριβώς του
είχαν κάνει.
Οι καταστροφείς δεν θα
ανεξαρτητοποιηθούν ποτέ από τους γονείς
τους, επειδή δεν θα είναι σε θέση να
λειτουργήσουν πραγματικά ως υπεύθυνοι
ενήλικες. Αυτό επιτρέπει στους γονείς
να παραμείνουν στην εμμονική σχέση με
το παιδί, πράγμα που όπως φαίνεται υπήρξε
πάντοτε η ένθερμη επιθυμία τους. Την
ίδια στιγμή, η εξωφρενική και σκανδαλώδης
συμπεριφορά του παιδιού δίνει στους
γονείς μια αναγκαία δικαιολογία για
την συχνά παραγνωρισμένη εχθρότητα
απέναντι του. Οι γονείς ωστόσο, συχνά
αισθάνονται ένοχοι για τις κακές
επιδόσεις τους στην ανατροφή των παιδιών,
πράγμα που τους οδηγεί στην αποσταθεροποίηση.
Σε απάντηση, το παιδί θα επιδιώξει να
«ρυθμίσει» τα συναισθήματά τους.
Αν οι γονείς θυμώσουν,
το παιδί τους κάνει να αισθάνονται
ένοχοι. Αν αρχίσουν να αισθάνονται πολύ
ένοχοι, το παιδί τους κάνει να θυμώνουν!
Ο ρόλος του καταστροφέα
είναι δύσκολο να διατηρηθεί, αν δεν
εξασκείται συνεχώς με άλλους ανθρώπους.
Οι συνήθεις υποψήφιοι για να εξασκούνται
οι καταστροφείς είναι οι εραστές, οι
σύζυγοι, και φυσικά οι θεραπευτές. Κανείς
άλλος έτσι κι αλλιώς δεν θα άντεχε για
καιρό να τα βάζει μαζί τους.
Πηγή: www.psychologytoday.com
Μπλέτσος Κων/νος
Ψυχολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ Παντείου
Πανεπιστημίου
Σχόλια