Με την λέξη "εξάρτηση", οι περισσότεροι από μας σκεφτόμαστε την χρήση ουσιών: τα ναρκωτικά, το τσιγάρο, το αλκοόλ.
Όμως, "εξάρτηση" προκαλούν κι άλλες μας συνήθειες και συμπεριφορές. Για την ακρίβεια "εξάρτηση" μπορεί να προκαλέσει οτιδήποτε μας εξάπτει την περιέργεια και το ενδιαφέρον.
Πότε όμως μια συνήθεια ή μια συμπεριφορά μας γίνεται "εξάρτηση;"
Για να καταλάβουμε πότε μια συνήθεια ή μια συμπεριφορά μας ξεφεύγει από τα όρια του "φυσιολογικού", χρειάζεται να εστιάσουμε στη συχνότητα, στην ένταση και στον βαθμό που νιώθουμε επιτακτική την ανάγκη να εκδηλώσουμε την συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Γενικά, μιλάμε για "εξάρτηση" όταν παρατηρείται η μη ελεγχόμενη επιθυμία να δημιουργήσει το άτομο ξανά και ξανά μια ορισμένη βιώσιμη κατάσταση (συχνά ολοένα και πιο έντονη), αδιαφορώντας για τις συνέπειες στην υγεία, την εργασία, την οικογένεια και την ποιότητα της ζωής του. Μιλάμε για εξάρτηση όταν η ουσία, η συμπεριφορά ή η συνήθεια του ατόμου μοιάζει με το νερό που αναζητά ένας διψασμένος. Στο διάστημα της δίψας, το μοναδικό άγχος του διψασμένου είναι "πώς θα βρει νερό;"- δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα άλλο.
Κάποιοι συχνοί τύποι εξάρτησης είναι:
• Η αλόγιστη χρήση του αλκοόλ
• Τα ναρκωτικά
• Το κάπνισμα
• Τα τυχερά παιχνίδια
• Η υπερφαγία ή η λιμοκτονία
• Η αλόγιστη χρήση ηρεμιστικών και άλλων φαρμάκων
• Η κλεπτομανία
• Η εξάρτηση από το σεξ
• Η εργασιομανία
• Η αλόγιστη χρήση του διαδικτύου
• Το ανεξέλεγκτο "shopping therapy" και η υπερκατανάλωση
Όλες αυτές οι συμπεριφορές- έχουν ένα κοινό παρανομαστή: δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να "ξεφύγει" το άτομο από τον εκνευρισμό του, την ανία του ή τα βαθύτερα βιώματα του πόνου του.
Μπορεί οι "εξαρτήσεις" να διαφέρουν: άλλες διεγείρουν τον οργανισμό μας, άλλες διατηρούν την εγρήγορση μας κι άλλες μας χαλαρώνουν. Ακόμη, άλλες είναι κοινωνικά αποδεκτές άλλες είναι απαγορευμένες, άλλες πάλι θέτουν πιο άμεσα τον κίνδυνο της ζωής από κάποιες άλλες..
Αυτό που το εξαρτημένο άτομο κερδίζει από την σχέση του με το συγκεκριμένο αντικείμενο- με τη συγκεκριμένη ουσία- με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι ο αντιπερισπασμός, ώστε να μην βιώσει τα δυσάρεστα συναισθήματα που έχει αποθηκεύσει εξαιτίας των γεγονότων της ζωής του. Ή ακόμη μπορεί να κερδίζει "το να νιώσει" σε ένα για εκείνο άχρωμο κόσμο, σε έναν κόσμο άνευ νοήματος, ενθουσιασμού και έντασης..
Γενικά, όταν μιλάμε για "εξάρτηση", δεν μας ενδιαφέρει τόσο να καταλάβουμε "γιατί επιλέχθηκε η συγκεκριμένη συμπεριφορά- το συγκεκριμένο μέσο" αλλά μας ενδιαφέρει η σχέση του ατόμου με τις "εξαρτησιογόνες" συμπεριφορές. Μας ενδιαφέρει η προσωπική ιστορία του ατόμου, "τι το ώθησε να στραφεί προς την εξάρτηση, τι το έκανε ευάλωτο και τι το οδήγησε να υιοθετεί ως τρόπο αντίδρασης στα γεγονότα της ζωής του την αποφυγή;".
Δεν μπορούμε να έχουμε γενικές απαντήσεις και κανόνες για τις αιτίες που οδηγούν στην εξάρτηση. Υπάρχουν στο παιχνίδι πολλοί διαφορετικοί παράγοντες: κοινωνικοί (η διαθεσιμότητα του "μέσου", η κοινωνική αποδοχή αυτού, κτλ), οικογενειακοί (η θέση της οικογένειας στην κοινωνία, το ιστορικό της, οι σχέσεις των μελών της, κτλ) και ατομικοί (η ιδιοσυγκρασία του ατόμου, ο τρόπος που έμαθε να χειρίζεται τις καταστάσεις, ο βαθμός αυτοσυγκράτησης του κτλ).
Έτσι, μπορούν να φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα διαφορετικές "συνθέσεις παραγόντων".
Όμως, τα εξαρτημένα άτομα έχουν και κοινά στοιχεία: χάνουν την ελευθερία τους και φοβούνται- φοβούνται την απεξάρτηση τους.Όσο και αν αναζητούν μια καλύτερη ζωή, δυσκολεύονται να περάσουν το διάστημα των σταγόνων της "ξεχασμένης βροχής τους"- της "καταιγίδας και της θύελλας" που έκρυψαν μέσα τους. Αμφισβητούν την πιθανότητα να δουν μετά από αυτήν την δύσκολη περίοδο, το ουράνιο τόξο. Έτσι, είναι επιρρεπείς στις υποτροπές.
Μόλις βιώσουν τα έντονα συναισθήματα τους και τις βαθιές τους πληγές, ακριβώς τότε διπλασιάζεται ο κίνδυνος να "ξανακυλήσουν", να συμπεριφερθούν ξανά με τον ίδιο εξαρτητικό τρόπο που γνώριζαν μέχρι εκείνη την στιγμή. Τότε, βιώνοντας το κενό τους, προσπαθούν να το καλύψουν με την ψευδαίσθηση του μεγαλείου, της αισιοδοξίας και του ονείρου που η εξάρτηση τους, τους προσφέρει.
Για να απαλλαγούμε από τις εξαρτήσεις, χρειάζεται η ανάγκη μας για μια πιο αληθινή ζωή να είναι μεγαλύτερη από τον φόβο μας να έρθουμε σε επαφή με το "κενό" του συναισθηματικού μας κόσμου.
Χρειάζεται να παρατηρήσουμε τον τρόπο που η βροχή σιγά σιγά σταματάει και να σκεφτούμε πως με τον ίδιο τρόπο θα σταματήσουμε και εμείς να πονάμε τόσο πολύ. Χρειάζεται να πιστέψουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Χρειάζεται να βρούμε συμμάχους και συμπαραστάτες και να ζητήσουμε την βοήθεια "δασκάλων", όταν η κατάσταση ξεφεύγει από τον δικό μας έλεγχο.
Καλή δύναμη!!
Φλώρα Χατζημανώλη - Ψυχολόγος
http://exelixi-psychotherapeia.blogspot.gr/
Σχόλια