Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

H ψυχολογία της εκδίκησης



Η έννοια της εκδίκησης είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη ιστορία. Ο Κώδικας του Χαμουραμπί, για παράδειγμα, η παλαιότερη καταγραφή ποινικού κώδικα της Ιστορίας (1760 π.Χ.), βασίζεται στην ισχυρή πεποίθηση της εκδίκησης κατά του θύτη, στην αρχή της ανταπόδοσης των ίσων. Αναπαρίσταται λογοτεχνικά από τον Σαίξπηρ στον «Macbeth», τηλεοπτικά με σειρές όπως το «Game of Thrones», και κινηματογραφικά με ταινίες όπως το «Kill Bill», «Django Unchained»κ.α.
Η εκδίκηση είναι ένα συναρπαστικό και συχνά σαγηνευτικό διαπροσωπικό γεγονός. Είναι κοινό θέμα της λαϊκής ψυχαγωγίας, αναμφίβολα γιατί πολλοί από αυτούς που έχουν αδικηθεί θα καλωσόριζαν την ευκαιρία να εκδικηθούν τους ανθρώπους που τους έβλαψαν –με την προϋπόθεση φυσικά ότι δεν θα ακολουθούσαν αντίποινα.

Η αποκατάσταση της δικαιοσύνης, και η εξισορρόπηση της συναισθηματικής, οικονομικής ή σωματικής οδύνης είναι συνήθως το κίνητρο πίσω από πράξεις εκδίκησης. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, η αρχική οδύνη του θύματος ωχριά μπροστά στην οδύνη που αυτο-προκαλεί όταν αναζητά εκδίκηση, και η ισότητα που επιδιώκει ανατρέπεται ξανά.
Ένα τρανταχτό παράδειγμα εκδίκησης είναι η υπόθεση της Lorena Bobbitt η οποία το 1993 αφού έπεσε θύμα σωματικής κακοποίησης και βιασμού από τον άντρα της, τον εκδικήθηκε ευνουχίζοντας τον καθώς κοιμόταν στο κρεβάτι τους. Έπειτα έφυγε από το σπίτι, και πέταξε το κομμένο μέλος από το τζάμι του αυτοκινήτου, ευτυχώς όμως για το σύζυγο, η αστυνομία το εντόπισε και επανενώθηκε χειρουργικά. Η υπόθεση της Lorena Bobbitt, αν και ακραία, είναι ένα δυνατό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η αρχική παράβαση ή αδίκημα οδηγεί σε μια πράξη εκδίκησης όπου το θύμα προσπαθεί να πατσίσει.

H εκδίκηση ενώ ξεκινά ως προσπάθεια επαναφοράς της ισορροπίας στη σχέση, μπορεί να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο δράστης μπορεί πλέον να θεωρεί τον εαυτό του θύμα, και να εκκινήσει ένας νέος κύκλος εκδίκησης.
Οι άνθρωποι που πληγώθηκαν ή προδόθηκαν πιστεύουν χωρίς καμιά αμφιβολία ότι αν το έτερο μέλος υποφέρει θα αισθανθούν καλύτερα, ο συναισθηματικός τους πόνος θα μειωθεί. Είναι αλήθεια; Ή μήπως η εκδίκησηγίνεται αυτο-καταστροφική; Ο Κομφούκιος είπε «Πριν ξεκινήσεις ένα ταξίδι για εκδίκηση σκάψε δύο τάφους». Ο Γκάντι μέλλον συμφωνούσε μαζί του:«Το μόνο αποτέλεσμα που θα έχει το οφθαλμός αντί οφθαλμού, είναι να κάνει όλον τον κόσμο τυφλό».

Οι Carlsmith, Wilson & Gilbert (2008) διερεύνησαν το συναισθηματικό αντίκτυπο της εκδίκησης σε μια πειραματική συνθήκη στην οποία 48 φοιτητές πανεπιστημίου κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε ένα συνεργατικό παιχνίδι, όπου όλοι θα κέρδιζαν τα ίδια χρήματα. Όμως, ένας από αυτούς με δόλιο τρόπο κέρδισε περισσότερα εις βάρος των άλλων. Έπειτα, οι ερευνητές χώρισαν τους συμμετέχοντες σε τρεις ομάδες: Στους «εκδικητές»δόθηκε η ευκαιρία αντιποίνων, στους «μη εκδικητές» δε δόθηκε αντίστοιχη ευκαιρία και η τρίτη ομάδα ερωτήθηκε για τις προβλέψεις τους: πώς φαντάζονταν ότι θα ένιωθαν αν εκδικούνταν;

Οι περισσότεροι ανέφεραν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αν τους δινόταν η ευκαιρία θα τιμωρούσαν τον δράστη, αλλά αυτοί που το έκαναν τελικά ένιωθαν χειρότερα από αυτούς που δεν είχαν την ευκαιρία να εκδικηθούν. Οι περισσότεροι πίστευαν ότι αυτό θα τους έκανε να νιώσουν καλύτερα, θα έδινε ένα κλείσιμο, θα σκέφτονταν λιγότερο για το θύτη, είχε όμως το αντίθετο αποτέλεσμα –η εκδίκηση έκανε τους ανθρώπους να σκέφτονται περισσότερο το θύτη, το οποίο με τη σειρά του τους έκανε να νιώθουν χειρότερα. Και ενώ δεν προέβλεπαν καμία διαφορά, τα αρνητικά συναισθήματα εντείνονταν όταν οι άνθρωποι

Οι ερευνητές λοιπόν καταλήγουν ότι τα αρνητικά συναισθήματα οφείλονται στο ότι:
Οι άνθρωποι που εκδικούνται σκέφτονται έντονα τον αρχικό θύτη, ενώ αυτοί που δεν εκδικούνται προχωρούν τη ζωή τους και σκέφτονται λιγότερο τον θύτη.
Οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται τις διαφορετικές συναισθηματικές συνέπειες του να είναι κανείς μάρτυρας από το να είναι ηθικός αυτουργός της τιμωρίας.
Η συγχώρεση ή έστω το να αφήνει κανείς πίσω του οδυνηρές καταστάσεις είναι μια πρόκληση. Αλλά όπως λέει και ο Chuck Palahniuk (Αμερικανός συγγραφέας και δημοσιογράφος):
«Αυτή είναι η καλύτερη εκδίκηση: Η ευτυχία. Τίποτα δεν εξοργίζει περισσότερο τους ανθρώπους από το να βλέπουν κάποιον να έχει μια καλή ζωή.»

http://www.mypsychology.gr/
Σταυρούλα Ανθή-Ψυχολόγος

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Τελειομανία: Χαρακτηριστικά και αρνητικές επιπτώσεις

Νιώθεις συχνά την ανάγκη ό,τι κάνεις να το κάνεις τέλεια; Έχεις παρατηρήσει να αναλαμβάνεις μια δουλειά και να μην την παραδίδεις ποτέ γιατί πιστεύεις ότι δεν είναι τέλεια και όλο κάτι λείπει; Καθυστερείς να παραδώσεις projects στη δουλειά σου γιατί νιώθεις την ανάγκη να τα τελειοποιήσεις; Παρατηρείς πως είσαι συνεχώς αγχωμένος γιατί θέλεις όλα να τα κάνεις τέλεια σε όλους τους τομείς της ζωής σου; Εάν έχεις μαζέψει αρκετά ναι στις παραπάνω ερωτήσεις τότε ίσως ανήκεις στην κατηγορία του τελειομανή. Ως τελειομανής ορίζεται ο άνθρωπος που αρνείται να δεχτεί οτιδήποτε λιγότερο από την τελειότητα. Εκφράζει τη συνεχή προσπάθεια ενός ατόμου για την αποφυγή λαθών, δεν δέχεται με τίποτα τη μετριότητα, θέτει εξαιρετικά υψηλά πρότυπα απόδοσης και ασκεί πολύ αρνητική κριτική στον εαυτό του όταν δεν φτάνει αυτά τα πρότυπα, ανησυχώντας πάρα πολύ για το πώς θα τον κρίνουν οι άλλοι άνθρωποι. Ποια είναι λοιπόν τα βασικά χαρακτηριστικά του τελειομανή ανθρώπου; Δεν αφήνει καθόλου χώρο

Σε ποιες παθολογικές καταστάσεις η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) αυξάνει;

      Η ΤΚΕ σαν εργαστηριακή εξέταση συμπληρώνει 80 χρόνια «ζωής». Όπως λέει και το όνομά της, πρόκειται για την ταχύτητα με την οποία καθιζάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια, όταν το δείγμα του αίματος τοποθετηθεί σε ειδικό σωλήνα. Η ΤΚΕ είναι μία απλή, φθηνή, μη ειδική δοκιμασία που εδώ και χρόνια χρησιμοποιείται για την διάγνωση καταστάσεων που σχετίζονται με την οξεία και χρόνια φλεγμονή, τον καρκίνο και τα αυτοάνοσα νοσήματα. ΗΤΚΕ αναφέρεται ως μη ειδική δοκιμασία, διότι όταν τη βρίσκουμε αυξημένη, ο γιατρός δεν μπορεί να καταλάβει σε ποιό σημείο του σώματος υπάρχει φλεγμονή, ποιά είναι η αιτία που την αυξάνει, δεδομένου ότι η ΤΚΕ επηρεάζεται και από άλλες καταστάσεις πέραν της φλεγμονής. Για τον λόγο αυτό η ΤΚΕ πρέπει να αξιολογείται σε συνάρτηση και με άλλες δοκιμασίες. Η ΤΚΕ σημαίνει μια κατάσταση ενεργοποίησης, κάτι σαν “συναγερμό” για τον οργανισμό που κινητοποιείται για να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα. Μπορεί να είναι μια απλή ουρολοίμωξη για παράδειγμα, όπου η ΤΚ

Μολυσματική τέρμινθος: Συμπτώματα, μετάδοση και θεραπεία

Η μολυσματική τέρμινθος είναι μία συχνή ιογενής πάθηση που προσβάλλει το δέρμα και ευκαιριακά τα μάτια. Μπορεί να επηρεάσει άτομα κάθε ηλικίας αλλά προσβάλλει κατά κύριο λόγο παιδιά, σεξουαλικά ενεργείς ενήλικες και αυτούς που για κάποιος λόγο δεν έχουν ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα. Η ηλικία που εμφανίζεται πιο συχνά στα παιδιά η πάθηση είναι μεταξύ ενός και 10 ετών. Δεν απαιτεί πάντα αντιμετώπιση. Ο ιός της μολυσματικής τερμίνθου ανήκει στην οικογένεια των poxvirus και ονομάζεται Molluscum Contagiosum Virus ( MCV ). Αποικεί μόνο τον άνθρωπο. Υπάρχουν 4 τύποι του ιού: MCV -1, MCV -2, MCV -3 και MCV -4. Ο πιο συχνός είναι ο ιός MCV -1 ενώ ο MCV -2 ανιχνεύεται πιο συχνά σε ενήλικες και είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενος. Συμπτώματα Οι βλάβες της μολυσματικής τερμίνθου είναι μικρά σπυράκια, μεγέθους 1-10 χιλιοστών που μοιάζουν με ογκίδια, ελιές ή μαργαριτάρια. Πρόκειται για στρογγυλές, λευκές και γυαλιστερές βλατίδες (θολωτές) με ομφαλωτό κέντρο, που περιέχουν ένα